Tegoroczna wiosna nas nie rozpieszcza. Za nami najchłodniejszy w XXI wieku kwiecień, a dane z Wysokogórskiego Obserwatorium Meteorologicznego Śnieżka wskazują, że przynajmniej od 70 lat nie zanotowano tam tak grubej pokrywy śnieżnej o tej porze roku. 8 i 9 maja zmierzono 130 cm, co jest nowym rekordem dla tego miesiąca. To jednak nie koniec niespodzianek pogodowych.
AUTOR: Tomasz Kasprowicz, IMGW-PIB/Centrum Hydrologiczno-Meteorologicznej Sieci Pomiarowo-Obserwacyjnej
150 centymetrów – tyle wynosi przeciętnie maksymalna grubość pokrywy śnieżnej na Śnieżce w sezonie zimowym (średnia dla lat 1951–2020), a statystycznie częściej niż co trzy lata nie przekracza ona 130 cm. To pokazuje, z jak bezprecedensową sytuacją mieliśmy do czynienia w pierwszej dekadzie maja 2021 roku. Tak znaczna pokrywa śnieżna mogła się utworzyć i utrzymać głównie dzięki wyjątkowym warunkom termicznym w kwietniu, a także w pierwszej dekadzie maja. Było wyraźnie chłodniej niż zazwyczaj o tej porze roku.
Kwiecień inny niż zwykle
W kwietniu pokrywa śnieżna na najwyższym szczycie Sudetów zwykle wyraźnie się zmniejsza. Średnio traci ponad połowę grubości między początkiem a końcem tego miesiąca (z około 95 cm do 40-45 cm). Tymczasem w tym roku zaobserwowano jej wzrost! W trzeciej dekadzie kwietnia grubość pokrywy śnieżnej wyniosła aż 124-133 cm (średnio – 131 cm). Od połowy XX wieku tylko dwukrotnie, w 1955 i 1973 roku, było na Śnieżce tak dużo śniegu na początku kwietnia (odpowiednio 184 i 161 cm). Największą grubość dla tego okresu roku zanotowano 22 kwietnia 1955 roku – 220 cm. W tym roku było to 133 cm (w dniach 23-26.04) i jest to czwarty wynik dla trzeciej dekady tego miesiąca w ciągu ostatnich 70 lat.
Trzecia dekada kwietnia 2021 r. na tle najbardziej śnieżnych1 trzecich dekad kwietnia na Śnieżce w latach 1951-2020.
| Rok | Średnia grubość (cm) | Zakres grubości (cm) | Dni z pokrywą śnieżną grubszą niż maksymalna w 2021 roku (>133 cm) |
|---|---|---|---|
| 1955 | 184 | 98-220 | 21-28.04 (170-220 cm) |
| 1973 | 161 | 130-180 | 21-29.04 (140-180 cm) |
| 2021 | 131 | 124-133 | |
| 1958 | 124 | 115-130 | |
| 1980 | 105 | 90-112 | |
| 1992 | 104 | 70-136 | 21-22.04 (134-136 cm) |
| 2004 | 103 | 85-118 | |
| 2001 | 103 | 72-117 | |
| 1965 | 100 | 75-115 |
Rekordowy początek maja
Grubość pokrywy śnieżnej w pierwszej dekadzie maja była absolutnie bezprecedensowa. Nigdy wcześniej (od 1951 roku) nie obserwowano takiej ilości śniegu na początku tego miesiąca. W skrajnych pod tym względem latach 1958 i 1973 majowe maksimum wyniosło 120 cm i przypadło pierwszego dnia miesiąca. Tymczasem w 2021 roku pokrywa śnieżna wzrosła do 130 cm (8-9 maja) i jest to nowym ekstremum grubości w maju. W całej pierwszej dekadzie warstwa śniegu wahała się między 119 cm (10 maja) a wspomnianymi 130 cm (8–9 maja). Tym samym, praktycznie wszystkie dni tej dekady miały wartości wyższe niż dotychczasowe maksimum. Jak znaczne były to przekroczenia, świadczy fakt, że średnia wieloletnia grubość pokrywy śnieżnej w pierwszej dekadzie maja waha się od 40 cm (dla 1 maja) do 16 cm (dla 10 maja). Średnia dla całej dekady to 28 cm. Tymczasem w tym roku wyniosła ona 124 cm, czyli o prawie 100 cm więcej, a o 30 cm powyżej dotychczasowej najwyższej wartości tego parametru, którą zanotowano w 1979 roku (94 cm).
Na Śnieżce zdarzają się również lata, w których w pierwszej dekadzie maja nie występuje ani jeden dzień z pokrywą śnieżną. Są to jednak sporadyczne przypadki – w ciągu 70 lat było tak zaledwie 8 razy (statystycznie raz na 9 lat). Jednak jeszcze rzadziej obserwuje się pokrywę osiągającą 100 cm lub więcej. W omawianym okresie zdarzyło się to w tylko w 1958, 1967, 1973 i 1982 roku. Co więcej, w wymienionych latach pokrywa o wspomnianej grubości występowała nie później niż 4 maja. W całym wieloleciu 1951-2020 było to łącznie 10 dni, gdy tymczasem w 2021 roku cała pierwsza dekada maja to pokrywa śnieżna powyżej metra.
Pokrywa śnieżna o grubości ≥100 cm w maju na Śnieżce w latach 1951-2021:
– 1-2.05.1958 (115-120 cm)
– 3.05.1967 (100 cm)
– 1-3.05. 1973 (100-1200 cm)
– 1-4.05.1982 (100-107 cm)
– 1-11.05.2021 (101-130 cm)
Ocieplenie klimatu a majowe ekstremum śnieżne
Wyraźnie większa trwałość pokrywy śnieżnej w Karkonoszach w 2021 roku była efektem niższych temperatur powietrza w kwietniu. Średnia dla tego miesiąca wyniosła na Śnieżce –3,8°C. Na przestrzeni ostatnich 40 lat chłodniej w kwietniu było tylko w 1982 (–4,0°C) i 1997 roku (–4,5°C). Mniejsze znaczenie miały opady atmosferyczne w postaci śniegu i kumulacja pokrywy śnieżnej w miesiącach zimowych, które nie wyróżniały się na tle wielolecia. Cechą charakterystyczną zalegania śniegu w sezonie 2020/21 było jego przesunięcie w czasie. Trwała pokrywa śnieżna powyżej 10 cm pojawiła się dopiero na początku stycznia, podczas gdy normalnie stopniowa jej akumulacja powyżej tej grubości następuje prawie dwa miesiące wcześniej – od końca pierwszej dekady listopada. Swoiste „wyrównanie” nastąpiło w drugiej części sezonu. Od połowy marca grubość pokrywy śnieżnej była permanentnie wyższa niż średnie z lat 1951/1952–2019/2020, a od początku kwietnia różnice te konsekwentnie wzrastały – początkowo było to 10-15 cm powyżej średnich, a pod koniec pierwszej dekady maja około +110 cm. Tegoroczne ekstremum pokrywy śnieżnej na Śnieżce jest o tyle ciekawe, że z uwagi na ogólne ocieplenie klimatu Polski częściej mamy do czynienia z ekstremami z kategorii „ciepłych”, natomiast opisane zalicza się do kategorii „chłodnych”. Potwierdza to po raz kolejny, że wzrost temperatury i jego skutki nie mają charakteru liniowego.
Powyższa analiza pokazuje, jak duże znacznie dla prawidłowej oceny aktualnej sytuacji pogodowej ma gromadzenie i dostępność wieloletnich serii danych meteorologicznych odpowiedniej jakości. Pozwalają one określić cechy klimatu w wystarczająco długim zakresie czasowym. Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne Śnieżka dysponuje takimi seriami, gdyż – o czym może nie każdy wie – jest jedną z kilku najstarszych tego typu stacji na świecie, na której systematyczne obserwacje i pomiary prowadzi się praktycznie nieprzerwanie od 1 lipca 1880 roku.
Zdjęcie główne: Archiwum IMGW-PIB
