Z nowego raportu Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO) wynika, że w 2022 roku zawartość gazów cieplarnianych w atmosferze nadal rosła i po raz kolejny osiągnęła najwyższy poziom w historii. Średnie globalne stężenie dwutlenku węgla było o 50 proc. wyższe niż w epoce przedindustrialnej.
Co prawda tempo wzrostu stężenia CO2 było nieco niższe niż w 2021 roku i poniżej średniej z ostatniej dekady, jednak wg ekspertów jest to najprawdopodobniej spowodowane naturalnymi, krótkoterminowymi zmianami w cyklu obiegu węglowego. Odnotowano również zwiększenie stężenia metanu, a wzrost poziomu podtlenku azotu rok do roku był największy w historii.
„Pomimo ostrzeżeń naukowców, tysięcy stron raportów i dziesiątek konferencji klimatycznych, nadal zmierzamy w złym kierunku”. – powiedział prof. Petteri Taalas, Sekretarz Generalny WMO. – „Obecny poziom stężeń gazów cieplarnianych stawia nas na ścieżce wzrostu temperatur znacznie powyżej celów Porozumienia Paryskiego. To oznacza, że będziemy narażeni na jeszcze bardziej ekstremalne warunki pogodowe, w tym intensywne upały i opady deszczu, a topnienie lodu, wzrost poziomu mórz oraz zakwaszenie i ocieplanie się oceanów będzie postępowało. Koszty społeczno-ekonomiczne i środowiskowe wzrosną. Musimy pilnie zmniejszyć zużycie paliw kopalnych”.
Niemal połowa emitowanego przez człowieka dwutlenku węgla pozostaje w atmosferze. Nieco ponad jedna czwarta jest pochłaniana przez ocean, a prawie 30 proc. przez ekosystemy lądowe, takie jak lasy. Ze względu na długi czas życia tego gazu w atmosferze, nawet szybkie zredukowanie emisji do zera nie doprowadzi do nagłego obniżenia się obecnego poziomu temperatury globalnej. Ostatni raz Ziemia doświadczyła porównywalnego do dzisiejszego stężenia dwutlenku węgla 3-5 milionów lat temu – wówczas temperatura na planecie była wyższa o 2-3 st. Celsjusza, a poziom morza większy o 10-20 metrów. Dalsza emisja gazów cieplarnianych będzie prowadzić do nieuchronnej katastrofy.
„Nie ma magicznej różdżki, która usunie nadmiar dwutlenku węgla z atmosfery. Dysponujemy jednak narzędziami, takimi jak np. globalny system monitoringu gazów cieplarnianych [Global Greenhouse Gas Watch – przyp. red.], które pozwalają lepiej zrozumieć czynniki wywołujące zmiany klimatyczne”. – dodaje prof. Taalas.
Global Greenhouse Gas Watch to inicjatywa WMO, zatwierdzona przez Światowy Kongres Meteorologiczny w maju 2023 roku, której celem jest budowa globalnej infrastruktury do stałego monitorowania ilości gazów cieplarnianych. Nowy system ma zacząć działać od 2028 roku. Autorzy aktualnego Greenhouse Gas Bulletin wyrazili nadzieję, że GGSW zapewni istotne informacje o naturalnych i antropogenicznych źródłach emisji oraz pomoże w osiągnięciu celu Porozumienia Paryskiego, jakim jest ograniczenie wzrostu średniej temperatury powietrza poniżej 2 st. Celsjusza w stosunku do poziomu z epoki przedindustrialnej. Wśród głównych zagadnień, które wymagają lepszego poznania i zrozumienia eksperci wymieniają: (i) mechanizmy sprzężenia zwrotnego, np. zwiększona emisja dwutlenku węgla z gleby lub zmniejszona absorpcja dwutlenku węgla przez oceany w wyniku zmiany klimatu; (ii) punkty krytyczne, których osiągnięcie prowadzi do samonapędzającej się i potencjalnie nieodwracalnej kaskady zmian; (iii) zmienność stężenia gazów cieplarnianych, wynikającą z procesów naturalnych nałożonych na sygnał antropogeniczny; (iv) potencjał napędzania efektu cieplarnianego przez inne gazy niż CO2.
Stężenia gazów cieplarnianych w 2022 roku
Dwutlenek węgla jest najważniejszym gazem cieplarnianym w atmosferze, odpowiedzialnym za około 64 proc. efektu ocieplenia klimatu, powstającym głównie na skutek spalania paliw kopalnych i produkcji cementu. Wzrost średniej rocznej o 2,2 części na milion (ppm) w latach 2021-2022 był nieco mniejszy niż w okresie 2020-2021 i w ciągu ostatniej dekady (2,46 ppm rocznie). Najbardziej prawdopodobną przyczyną jest zwiększona absorpcja CO2 z atmosfery przez ekosystemy lądowe i oceany po kilku latach od zdarzenia La Niña. Rozwój zjawiska El Niño w 2023 roku może mieć zatem poważne, negatywne konsekwencje dla stężeń gazów cieplarnianych.
Metan jest silnym gazem cieplarnianym, który utrzymuje się w atmosferze przez około dziesięć lat. Odpowiada za około 16 proc. efektu cieplarnianego. Około 40 proc. metanu jest emitowane do atmosfery ze źródeł naturalnych (na przykład terenów podmokłych i termitów), a około 60 proc. pochodzi ze źródeł antropogenicznych (głównie z rolnictwa, eksploatacji paliw kopalnych, składowisk śmieci i spalania biomasy). Wzrost stężenia tego gazu w latach 2021-2022 był nieco niższy niż w okresie 2020-2021, ale jednocześnie znacznie wyższy niż średnioroczne tempo wzrostu w ostatniej dekadzie.
Podtlenek azotu to zarówno silny gaz cieplarniany, jak i substancja chemiczna zubożająca warstwę ozonową. N2O jest emitowany do atmosfery ze źródeł naturalnych (około 60 proc.) i antropogenicznych (około 40 proc.), w tym z oceanów, gleby, spalania biomasy, stosowania nawozów i różnych procesów przemysłowych. Wzrost stężenia tego gazu w okresie 2021-2022 był wyższy niż kiedykolwiek wcześniej.
Opracowanie: Redakcja na podstawie doniesień prasowych WMO.
Zdjęcie główne: Roman Khripkov | Unsplash.
