Tegoroczny Międzynarodowy Dzień Ziemi zbiegł się symbolicznie z publikacją The European State of the Climate 2021 (ESOTC 2021) – cyklicznego raportu podsumowującego stan europejskiego klimatu, opracowywanego przez Copernicus Climate Change Service (C3S) na bazie pomiarów satelitarnych i naziemnych. W kolejnych odsłonach będziemy prezentować wyniki dla poszczególnych wskaźników klimatycznych.
Średnia temperatura powietrza w 2021 roku była tylko o 0,15-0,25°C wyższa od średniej z okresu 1991-2020 i o 1,0°C niższa niż w najcieplejszym roku w historii pomiarów, tj. 2020. Niemniej trend ocieplania się klimatu Europy został utrzymany. Najwyższe dodatnie anomalie zanotowano na zachodzie, południu i wschodzie kontynentu, natomiast temperatury poniżej średniej – w środkowej Europie i w Skandynawii.
CHARAKTERYSTYKI SEZONOWE
Lato 2021 roku było najcieplejszym latem w historii pomiarów, ze średnią temperaturą powietrza o 1,0°C wyższą od średniej z okresu 1991-2020. Z kolei wiosna była chłodniejsza od średniej o 0,4-0,5°C, przy czym należy wspomnieć, że temperatury w tym sezonie były typowymi temperaturami wiosennymi dla okresu 1980-2010. Wiosna 2021 roku była jedną z najchłodniejszych wiosen ostatnich 10 lat.
Zimą i jesienią odnotowano niewielkie anomalie dodatnie, odpowiednio około 0,6°C i 0,15-0,35°C powyżej średniej 1991-2020.
Zimą 2021 roku największe ujemne odchylenia od średniej dla okresu referencyjnego 1991-2020 stwierdzono w północno-wschodniej Europie (z maksimum w północno-zachodniej Rosji, >3°C poniżej średniej). Najcieplej w tym sezonie było w regionie Bałkanów, Grecji, Morza Czarnego i Turcji – tam dodatnie anomalie sięgały ponad 2°C powyżej średniej. W Skandynawii panowały zróżnicowane warunki, a w pozostałych częściach Europy temperatury powietrza były na ogół powyżej średniej.
Wiosna 2021 roku była na znacznej części kontynentu stosunkowo chłodna, z temperaturami do 2°C poniżej średniej. Najwyższe ujemne anomalie odnotowano w Europie Środkowej, co odzwierciedla późne wiosenne przymrozki obserwowane w tej części kontynentu. Nieliczne regiony z temperaturami powyżej średniej to Półwysep Iberyjski i duża część Skandynawii, choć anomalie były stosunkowo niewielkie. Temperatury zacznie powyżej średniej obserwowano w północno-zachodniej Rosji oraz na wschód od Turcji (szczegóły ich opis można znaleźć w dziale zna Dalej na wschód, do Rosji, a także do Turcji i na wschód, temperatury były znacznie powyżej średniej; więcej na ten temat można przeczytać w dziale https://climate.copernicus.eu/esotc/2021/arctic-temperature.
Latem 2021 roku temperatura powietrza w północno-wschodniej Europie były znacznie wyższa od średniej z wielolecia, z największymi anomaliami nad zachodnią Rosją, Finlandią i krajami bałtyckimi. Ciepło było również na Bałkanach, we Włoszech, na Islandii oraz w Wielkiej Brytanii i Irlandii. Temperatury równe średniej lub poniżej średniej notowano we Francji i w Hiszpanii.
Jesień 2021 roku była sezonem o najmniejszym zróżnicowaniu regionalnym, przy czym w większości obszarów Europy notowano temperatury w zakresie od +0,5°C do –0,5°C od średniej z wielolecia 1991-2020. W Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz w regionie rozciągającym się od południowo-zachodniej Norwegii, przez Danię, po Niemcy, obserwowano temperatury wyższe od średniej o 1,5°C.
CHARAKTERYSTYKI DZIENNE
W całej Europie dzienne temperatury powierza w 2021 roku oscylowały wokół średnich wartości z wielolecia 1991-2020. Zimą i jesienią zauważalne są większe wahania temperatury dobowej – występowały wówczas dłuższe okresy z temperaturą powyżej średniej, przeplatane nagłymi atakami zimna (m.in. kwietniową falą przymrozków). Prawie wszystkie dni w czerwcu i lipcu były znacznie cieplejsze niż przeciętnie, co w dużym stopniu przełożyła się na rekordowo ciepłe lato.
TEMPERATURY MINIMALNE I MAKSYMALNE
Anomalie średnich rocznych temperatur minimalnych i maksymalnych układały się podobnie jak anomalia średniej rocznej temperatury. Wartości poniżej średniej odnotowano w Europie Środkowej oraz w północnej Skandynawii i Finlandii, powyżej średniej – w większości południowo-zachodniej Europy, a także na Bałkanach i Grecji oraz w zachodniej Rosji. W tym ostatnim regionie anomalie temperatury minimalnej były na ogół większe niż anomalie maksymalne. Największe różnice między minimalnymi i maksymalnymi anomaliami temperatury powietrza wystąpiły w Portugalii, części Europy Środkowej i w regionie na południowy wschód od Morza Bałtyckiego.
TEMPERATURA MORZA
Wartości temperatury powierzchni oceanu (SST) były w 2021 roku zbliżone lub wyższe od średniej z wielolecia 1991-2020. Był to 6-8 najcieplejszy rok w historii w zależności od zestawu danych. Rekordowo wysokie temperatury SST zaobserwowano na znacznych obszarach Morza Bałtyckiego, wschodniej części Morza Śródziemnego oraz na zachód od Półwyspu Iberyjskiego i Afryki Północnej. Morze tuż przy wschodnim wybrzeżu Grenlandii było również najcieplejsze w historii; znalazło to odzwierciedlenie w niezwykle niskim stężeniu lodu morskiego w tym samym miejscu w okresie letnim. Wartości SST poniżej średniej obserwowano przy północnym wybrzeżu Finlandii i Norwegii, oraz lokalnie wzdłuż wybrzeży Hiszpanii i Portugalii, gdzie rok 2021 należał do pięciu najzimniejszych z ostatnich 29 lat. Wąskie pasma chłodniejszych wód wokół Islandii związane są prawdopodobnie z krótkoterminowym przesunięciem się frontów pogodowych w regiony, gdzie zimniejsza woda z północy spotyka się z cieplejszą z południa.
Na Morzu Bałtyckim wartości anomalii SST różniły się znacznie w ciągu roku. W czerwcu i lipcu wyniosły one 5°C powyżej średniej dla okresu referencyjnego 1991-2020, przy czym największe anomalie występowały na południowym zachodzie. Natomiast sierpień i wrzesień były chłodniejsze niż przeciętnie. SST były również znacznie powyżej średniej w większości Morza Śródziemnego w miesiącach letnich, chociaż skala anomalii była mniejsza niż w Morzu Bałtycki.
Oprac. Redakcja, na podstawie https://climate.copernicus.eu/esotc/2021/temperature.
Zdjęcie główne: Marco Biondi | Unsplash.
