Świat jest w połowie drogi walki z COVID19. Służby zdrowia w najbogatszych nawet krajach świata stanęły przed ryzykiem przeciążenia lub wręcz zapaści. Rządy, organizacje społeczne i miliony zwykłych ludzi wspierają lekarzy, pielęgniarki i ratowników medycznych w tej trudnej walce.
AUTOR: Rafał Stepnowski, IMGW-PIB, na postawie https://www.weadapt.org/sites/weadapt.org/files/11931.pdf
Tymczasem epidemia nie dotarła jeszcze do krajów Afryki, gdzie opieka medyczna nie jest powszechnie dostępna. Zagrożone są obozy uchodźców na Bliskim Wschodzie. W tej sytuacji warto wrócić do niezwykle ważnego raportu opublikowanego w 2017 r. przez Overseas Development Institute, w którym m.in. wskazywano na zwiększające się ryzyko chorób na skutek zmian klimatu oraz konieczność wdrożenia powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (Universal Health Coverage).
Kluczowe fakty:
– co najmniej połowa ludności świata nie ma dostępu do niezbędnych usług medycznych
– około 100 mln ludzi żyje w skrajnym ubóstwie ze względu na ponoszone koszty opieki zdrowotnej
– ponad 930 mln ludzi (12% światowej populacji) wydaje co najmniej 10% budżetu domowego na pokrycie kosztów opieki lekarskiej
– wszystkie państwa członkowskie ONZ zgodziły się dążyć do zapewnienia powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (UHC) do 2030 r. w ramach celów zrównoważonego rozwoju.
Powszechne ubezpieczenie zdrowotne oznacza, że wszyscy ludzie mają dostęp do potrzebnych im usług zdrowotnych, kiedy i gdzie ich potrzebują, bez trudności finansowych. Obejmuje pełen zakres podstawowych usług zdrowotnych, od promocji zdrowia po zapobieganie, leczenie, rehabilitację i opiekę paliatywną. Dobre systemy opieki zdrowotnej są zakorzenione w społecznościach, którym służą. Koncentrują się one nie tylko na zapobieganiu i leczeniu chorób i chorób, ale także na poprawie samopoczucia i jakości życia.
W raporcie przedstawiono kilka głównych obszarów istotnych dla poprawy zdrowia i ochrony życia ludzi na całym świecie:
- Klęski żywiołowe, sytuacje kryzysowe i zmiany klimatu zwiększają ryzyko zdrowotne i pogłębiają istniejące nierówności w dostępie do usług medycznych.
Zjawiska te w nieproporcjonalny sposób wpływają na osoby i społeczności zmarginalizowane. Położenie geograficzne, warunki społeczno-ekonomiczne lub kontekst polityczny ograniczają tym grupom dostęp do zasobów, które w przeciwnym razie pomogłyby im w ochronie zdrowia i zapewniałyby możliwość korzystania z opieki medycznej.
- Brak odpowiednich mechanizmów finansowania powszechnej opieki zdrowotnej prowadzi społeczeństwa do zwiększania wydatków na zdrowie w perspektywie krótko- i długoterminowej.
Wstrząsy, takie jak np. epidemie czy klęski naturalne, w większym stopniu dotykają najbiedniejszych i najbardziej bezbronnych, powodując zwiększone zapotrzebowanie na leki oraz konieczność wsparcia finansowego po wykorzystaniu środków w pierwszym etapie wsparcia.
- Wdrożenie UHC może przyczynić się do osiągnięcia SDG3 [1] oraz poprawny kondycji zdrowotnej całej populacji.
Warunkiem osiągnięcia tych założeń jest odpowiednie rozpoznanie ryzyka i słabości społeczeństw i ich systemów opieki zdrowotnej. Wymaga to mechanizmów finansowych i zarządczych oraz wdrożenie świadczenia usług medycznych z uwzględnieniem zagrożeń związanych m.in. ze zmianami klimatu.
- Polityka musi wspierać narzędzie UHC.
Osiągnięcie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego jest możliwe tylko przy skoordynowanych działaniach rządów państw. Wymaga to politycznego zaangażowania we wdrażaniu reform w służbach zdrowia, mechanizmów oceny efektywności ekonomicznej oraz wspierania instytucji, które mają wpływ na zdrowie i dobrobyt społeczeństw.
- Finansowanie państwowych służb zdrowia wymaga dostosowania do wymogów UHC.
Najnowsze szacunki wskazują na potrzebę znacznego wzrostu całkowitych wydatków na zdrowie publiczne i prywatne, jeśli cel SDG3 ma zostać osiągnięty. Jest to trudne w warunkach ograniczonych zasobów, zwłaszcza, że szacunki nie uwzględniają zmian dynamiki cen ani przewidywanego wzrostu bezpośredniego i pośredniego wpływu zagrożeń spowodowanych przez katastrofy i zmiany klimatu.
- Usługi medyczne muszą być wdrażane adaptacyjnie.
Wysokiej jakości opieka zdrowotna odznacza się skutecznością, dlatego istotne jest rozpoznanie i eliminacja potencjalnych słabości w złożonym łańcuchu usług, dostaw i infrastruktury. Kaskadowe skutki złych praktyk zmniejszają wartość sytemu opieki medycznej w przypadku katastrof i scenariuszy awaryjnych. Odpowiednio przeszkolona kadra medyczna, prawidłowo rozmieszczona i wynagradzana, ma zasadnicze znaczenie dla budowania długoterminowej odporności populacji oraz zapobiegania powikłaniom chorób przewlekłych podczas wstrząsów i stresów. Dostęp do środków medycznych i wsparcie dla innowacji technologicznych musi służyć wszystkim osobom, których zdrowie jest bezpośrednio lub pośrednio dotknięte wstrząsami i stresem.
Epidemia COVID19 w wielu krajach świata obnażyła problemy państwowych systemów opieki zdrowotnej. Wdrożenie mechanizmu UHC, lepsza współpraca międzynarodowa przy współudziale WHO oraz większa solidarność całego świata w organizacji np. globalnych systemów dystrybucji środków medycznych z pewnością pomogłyby dziś szybciej opanować sytuację i zmniejszyć liczbę ofiar. Zagrożenie CV19 minie, ale klęski żywiołowe i zmiany klimatu będę w przyszłości stale zwiększać ryzyko zdrowotne. Dziś cały świat staje przed wyzwaniem budowy mocnego i stabilnego systemu opieki medycznej. Bo zdrowsze populacje, o lepszej jakości życia, są bardziej odporne na pojawianie się i skutki ekstremalnych zjawisk – również tych pogodowych.
[1] Cel 3. Dobre zdrowie i jakość życia; szerzej o celach Agendy ONZ na http://www.un.org.pl
