Opracowanie: M. Miętus
Na podstawie materiałów przygotowanych przez zespół:
D. Czekierda, A. Wypych, A. Chodubska, M. Marosz, D. Biernacik
TEMPERATURA POWIETRZA
Średnia obszarowa temperatura powietrza w sierpniu 2020 r. wyniosła 19,8°C i była aż o 2,0°C wyższa od średniej wieloletniej wartość temperatury dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1981-2010).
Tegoroczny sierpień należy zaliczyć do miesięcy ekstremalnie ciepłych.
Najcieplejszym regionem Polski było, podobnie jak w lipcu br., Podkarpacie, gdzie średnia obszarowa temperatura wyniosła 20,5°C i była wyższa o 2,3°C od tzw. normy wieloletniej. Najchłodniej było natomiast w Sudetach – średnia temperatura w sierpniu wyniosła 18,4°C i była o 1,7°C wyższa od średniej wieloletniej. Warunku termiczne we wszystkich regionach Polski, poza Pasem Pobrzeży i Wybrzeży oraz Sudetów, zostały sklasyfikowane jako ekstremalnie ciepłe; z kolei w Pasie Pobrzeży i Wybrzeży Południowobałtyckich oraz w Sudetach – jako anomalnie ciepłe.
Mapa 1. Wartości średniej obszarowej temperatury powietrza w sierpniu 2020 r. w poszczególnych regionach klimatycznych Polski
Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., sierpień 2020 r. plasuje się na 6. pozycji. Był też piątym najcieplejszym sierpniem w XXI wieku. Najwyższą średnią temperaturą charakteryzował się ten miesiąc w 2015 r. (21,3°C), a najniższą – w 1956 r. – tylko 15,1°C.
Analiza danych z poszczególnych stacji pomiarowych wskazuje na przestrzenne zróżnicowanie temperatury w sierpniu (Mapa 2). Wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza na obszarze całej Polski, poza stacjami wysokogórskimi, przekraczały 15°C, tj. próg termicznego lata.
Wskaźnik anomalii (Mapa 3), tj. odchyleń od wartości wieloletnich średnich miesięcznych z okresu 1981-2010, zawierał się w granicach 0,1°C – 3,0°C.
Najwyższą temperaturę powietrza (35,3°C) odnotowano 8 sierpnia w Słubicach. Dzień ten był bardzo ciepły w południowo-zachodniej części kraju oraz Wielkopolsce i na obszarach bezpośrednio przyległych, gdzie odnotowano najwyższe wartości temperatury powietrza w sierpniu. 21 i 22 sierpnia temperatury przekraczające 34°C występowały w północnej i centralnej Polsce, a w ostatnich dniach miesiąca – na południowym wschodzie. Najniższe temperatury zanotowano 28 sierpnia na Kasprowych Wierchu (2,8°C) oraz 31 sierpnia na Śnieżce (3,5°C). Najchłodniejszymi okresami na pozostałych stacjach były: 1-2 sierpnia oraz 26-28 sierpnia.
Prawdopodobieństwo przekroczenia, zarejestrowanych na poszczególnych stacjach synoptycznych, największych w miesiącu wartości temperatury powietrza nie przekraczało 5%, tylko w północno-zachodniej części kraju kształtowało się poniżej 2% (Mapa 4).
Przestrzenny rozkład wartości kwantyla 95% temperatury maksymalnej wskazuje, że najcieplejszym regionem była centralna część zachodniej Polski. Spadek wartości tego elementu następował w kierunku wschodnim, przy czym najsilniejszy gradient zanotowano w kierunku północno-wschodnim (Mapa 5). Analiza map 4 i 5 potwierdza, że warunki termiczne w sierpniu należały do skrajnych.
Na znacznych obszarze Polski wartość kwantyla 5% dobowej temperatury minimalnej nie spadała poniżej 12°C, co wskazuje na to, że noce w tych regionach były przeważnie ciepłe lub bardzo ciepłe.
W sierpniu dobowe wartości temperatury powietrza układały się w pasie między średnimi dobowymi wartościami wieloletnimi a wartościami kwantyla 90%. Na szeregu stacji wystąpiły pojedyncze epizody, w czasie których średnia dobowa temperatura powietrza była powyżej progu określonego przez kwantyl 90%. Okresy te trwały do 3-4 dni, nie można zatem mówić, że spełnione zostały kryteria występowania fal ciepła (rys. 1-5). W analogiczny sposób kształtowała się zmienność dobowych wartości temperatury maksymalnej. Jedyny wyjątek odnotowano w Słubicach, gdzie w pierwszej połowie miesiąca wystąpiła jedna, trwająca 7 dni, fala ciepła.
Temperatura powietrza w sierpniu 2020 r. utrwaliła silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski. Tylko od 1951 roku wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na nieco ponad 2,5°C (rys. 6).
Rys. 6. Seria anomalii średniej obszarowej temperatury powietrza w sierpniu w Polsce względem okresu referencyjnego 1981-2010 oraz wartość trendu (°C/10 lat); serie zostały wygładzone 10-letnim filtrem Gaussa (czarna linia)
Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza w sierpniu występuje w Karpatach (2,8°C od 1951 r.) i w Sudetach (2,7°C od 1951 r.), najsłabszy – na obszarze Pobrzeży i Wybrzeży (2,3°C).
Sierpień 2020 r. był ostatnim sierpniem w okresie 1991-2020, co pozwala na wyznaczenie średniej wartości temperatury w tym miesiącu w kończącym się wieloleciu. Średnia 30-letnia (1991-2020) wartość temperatury powietrza w sierpniu dla obszaru całej Polski wynosi 18,5°C i jest wyższa aż o 0,7°C od średniej dla poprzedniego okresu normalnego 1981-2010. Jest ona również o 1,7°C wyższa od wartości, jaka charakteryzowała temperaturę w sierpniu w tzw. okresie normalnym WMO (1961-1990).
OPADY ATMOSFERYCZNE
Sierpień 2020 roku cechował się istotnym zróżnicowaniem warunków pluwialnych na obszarze kraju (rys. 7-12). Na szeregu stacji, głównie zlokalizowanych w pasie Wybrzeża i Pobrzeży oraz w północnej części pasa Pojezierzy, opady były niewielkie i zaczęły pojawiać się dopiero w ostatnich kilku dniach miesiąca. We wcześniejszym okresie na wspomnianym obszarze opady nie występowały w ogóle, a okres bezopadowy trwał blisko 20 dni lub był nieco dłuższy. Na kilkunastu innych stacjach występowały z kolei epizody niezwykle wydajnych opadów, a miesięczna suma opadów były w normie lub ją przekraczała.
Na znacznym obszarze kraju utrzymuje się, trwający od początku 2019 r., problem z zasilaniem opadowym.
Skumulowany deficyt opadów jest nadal wysoki, w wielu miejscach osiąga wartość 250 mm za okres od stycznia 2019 roku. Stacjami o najsilniejszym deficycie opadów są m.in. Płock, Słubice, Tarnów, Wieluń (rys. 13-16).
Na wielu stacjach silny deficyt opadów utrzymuje się od stycznia 2011 r. (rys. 17-19) – tam wartość tego wskaźnika przekracza już jednoroczną normę opadową. Opady w sierpniu br. w żaden sposób nie poprawiły tej sytuacji.
Opracował M. Miętus
Na podstawie materiałów przygotowanych przez zespół:
D. Czekierda, A. Wypych, A. Chodubska, M. Marosz, D. Biernacik
Zdjęcie główne: Marcin Jóźwiak | Unsplash
