AUTOR:
Mirosław Miętus, IMGW-PIB/Centrum Badań i Rozwoju
Na podstawie materiałów przygotowanych przez zespół: D. Biernacik, A. Chodubska, E. Łaszyca, M. Kitowski, M. Marosz/IMGW-PIB
TEMPERATURA POWIETRZA
Średnia obszarowa temperatura powietrza w 2022 r. wyniosła w Polsce 9,5°C i była o 0,8 stopnia wyższa od średniej rocznej wieloletniej (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Ubiegły rok należy zaliczyć do lat bardzo ciepłych. Najcieplejszym regionem było Podkarpacie, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła 9,9°C i była wyższa od normy dla tego obszaru o 0,9 stopnia. Najchłodniejszymi regionami były Sudety i Karpaty – tam średnia roczna temperatura wyniosła 8,9°C (0,8 stopnia powyżej normy).
Jeśli spojrzymy na obszar Pojezierzy i Nizin, z uwzględnieniem podziału wzdłuż południka 19°E, to wyraźnie widać silne termiczne zróżnicowanie warunków termicznych w zachodnich i wschodnich częściach obu największych regionów Polski – różnica średnich wartości rocznych wyniosła aż 1,4°C. Zachodnia część Pasa Nizin była w 2022 r. najcieplejszym regionem kraju – średnia roczna temperatura powietrza wyniosła tam 10,5°C. Z punktu widzenia kwantylowej klasyfikacji warunków termicznych należy stwierdzić, że 2022 r. był termicznie bardzo ciepły w każdym regionie Polski, poza Karpatami.
Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury rocznej, obejmującej okres od 1951 r., ubiegły rok plasuje się na 7. pozycji. Był to szósty najcieplejszy rok w XXI wieku, chociaż, co warto odnotować, aż o 0,7 stopnia chłodniejszy od 2019 r., który był najcieplejszy w historii pomiarów instrumentalnych temperatury na ziemiach polskich. Najchłodniejszy od początku II połowy XX wieku był rok 1956, kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła tylko 6,1°C.
Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w skali rocznej pokazuje, że wartości średniej rocznej temperatury powietrza na całym obszarze Polski malały od południowego zachodu w kierunku północno-wschodnim. Najchłodniejszym obszarem w skali całego 2022 r. były północno-wschodnie rejony Polski (Suwałki i okolice), a także wyższe partie obu pasm górskich. Najniższe wartości średniej rocznej temperatury powietrza wystąpiły w Suwałkach (7,8°C, 0,6 stopnia powyżej normy) i Zakopanem (6,9°C, cieplej o 0,9 stopnia w stosunku do normy). Średnia roczna temperatura powietrza na stacjach wysokogórskich wyniosła 0,8°C na Kasprowym Wierchu (0,7 stopnia powyżej normy) i 1,9°C na Śnieżce (0,5 stopnia powyżej normy). Najcieplej były w zachodniej i południowo-zachodniej części kraju – najwyższe wartości średniej rocznej temperatury powietrza wystąpiły na stacjach we Wrocławiu (10,0°C), Słubicach (9,9°C) i Legnicy (9,8°C).
Wskaźnik anomalii, tj. odchyleń od średniej rocznej temperatury z okresu 1991-2020, zawierał się w granicach od 0,5°C do 1,5°C. Odchylenia średniej rocznej temperatury powietrza były wyższe od normy w północno-zachodniej Polsce, niższe na pozostałym obszarze kraju.
Najwyższą wartość temperatury powietrza w 2022 r. (38,3°C) odnotowano 19 czerwca w Słubicach (informacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych), najniższą – w Zamościu, gdzie 14 grudnia termometr zarejestrował –18,6°C.
W przestrzennym rozkładzie wartości kwantyla 95% temperatury widoczny był wyraźny gradient temperatury maksymalnej. Z kolei przestrzenny rozkład kwantyla 5% temperatury minimalnej miał zupełnie inny rozkład. Najniższe wartości tej charakterystyki występowały (poza obszarami górskimi) w północno-wschodniej Polsce a najwyższe wzdłuż wybrzeża oraz w zachodnich krańcach kraju.
W 2022 r. średnie dobowe wartości temperatury powietrza (średnia obszarowa dla Polski) mieściły się zazwyczaj między wartościami kwantyli 5% i 95% temperatury średniej (wyznaczonymi na podstawie pomiarów w latach 1991-2020). Epizody fal ciepła, tj. takie w których średnia dobowa temperatura powietrza przekraczała wartości kwantyla 95% tego elementu, były w minionym roku częstsze i zdecydowanie bardziej długotrwałe. Nie odnotowano ani jednego epizodu fali chłodu (średnia dobowa temperatura powietrza poniżej wartości kwantyla 5% tego elementu).
Występujący od szeregu lat silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski jest kontynuowany. Tylko od 1951 r. wzrost temperatury w skali roku szacowany jest na 2,09°C.
Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza występuje na Pojezierzach, Podkarpaciu i w Karpatach, gdzie przekracza 2,16°C, najsłabszy – na obszarze Wyżyn i w Sudetach, blisko 1,87°C.
OPADY ATMOSFERYCZNE
Obszarowo uśredniona suma opadu atmosferycznego w 2022 r. wyniosła w Polsce 534,4 mm, co stanowiło 87,4% normy określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej miniony rok należy zaliczyć do lat suchych.
Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1951 r., ubiegły rok plasuje się na 59. pozycji. Najbardziej zasoby w opady był 2010 r. (ze średnią obszarową sumą opadów 804,1 mm, co stanowiło 132% normy), najmniej – 1982 r. (z sumą zaledwie 422,6 mm, 69% normy).
Sumy opadów w 2022 r. wyniosły od nieco powyżej 350 mm do blisko 950 mm; najwyższe odnotowano w Tatrach, najniższe w rejonie Gdańska i w centralnej Polsce. Opady w 2022 r. zawierały się w przedziale 70-110% normy wieloletniej (1991-2020).
Skumulowane sumy opadów atmosferycznych (od stycznia 2022 r.) na poszczególnych stacjach obrazują sytuację w zakresie zasilania opadowego. Informacje te są spójne z przestrzennym rozkładem opadów (ich anomalii).
Ewapotranspiracja wskaźnikowa pokazuje wielkość potencjalnej utraty wilgoci z powierzchni gruntu w skali roku. Wyraźnie widoczne są obszary silniejszej utraty wilgoci, głównie z południowo-zachodniej części kraju, w tym w dorzeczu górnej i środkowej Odry. Porównanie zmienności tego wskaźnika z przestrzennym rozkładem opadów pozwala wyznaczyć Klimatyczny Bilans Wodny, który obrazuje występowanie obszarów, gdzie w 2022 r. możliwe było występowanie suszy glebowej.
Wysokość opadów w skali roku cechuje się bardzo silną zmiennością. Zmiany od połowy XXI wieku w sensie trendu wynoszą 18,2 mm.
Zdjęcie główne: Simon Ślusarski | Unsplash.
