Opracowanie: dr Dawid Biernacik, mgr inż. Kamila Wasielewska, mgr Michał Kitowski, mgr Klaudia Kusek, mgr Anna Chilińska. Zakład Meteorologii i Klimatologii w IGMW-PIB.
Miniony miesiąc był 3. najcieplejszym październikiem na świecie, ze średnią temperaturą powietrza (ERA5) przy powierzchni Ziemi wynoszącą 15,14°C, czyli o 0,70 stopnia wyższą od średniej dla października w latach 1991-2020. Chłodniej było w Europie – średnia 10,19°C to o 0,6 stopnia więcej niż norma, ale finalnie październik 2025 roku na Starym Kontynencie znalazł się poza pierwszą dziesiątką najcieplejszych w historii pomiarów. Temperatury wyższe od średniej wieloletniej odnotowano na obszarach północnej i zachodniej Europy. Najbardziej wyraźne dodatnie anomalie wystąpiły w północnej Fennoskandii oraz na południu Półwyspu Iberyjskiego. Temperatury poniżej średniej odnotowano głównie w południowo-wschodniej Europie, a największe anomalie – w regionie rozciągającym się od zachodnich Bałkanów (gdzie Serbia i Bośnia doświadczyły obfitych opadów śniegu na początku miesiąca) aż po południową Polskę i Ukrainę.
TEMPERATURA POWIETRZA
Średnia obszarowa temperatura powietrza w październiku 2025 r. wyniosła w Polsce 8,7°C i była o 0,1 stopnia niższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Tegoroczny październik należy zaliczyć do miesięcy normalnych pod względem termicznym. Najcieplejszym regionem Polski był pas pobrzeży, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła 9,8°C (wyższa o 0,4 stopnia od normy), najchłodniejszym – Karpaty, ze średnią 7,7°C (0,7 stopnia poniżej normy).
Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., październik 2025 r. plasuje się na 34. pozycji (był chłodniejszy o 3,1 stopnia od rekordowego października 2000 r.). Najchłodniejszy od początku II połowy XX wieku był październik 2003 r., kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła tylko 5,6°C.
Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w październiku pokazuje, że wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza na całym obszarze kraju, z wyłączeniem terenów podgórskich i górskich oraz wschodniej części kraju, przekraczały 8°C. Najcieplej było w Kołobrzegu (10,5°C), Świnoujściu i Ustce (10,4°C) oraz Legnicy i Helu (10,2°C), najchłodniej zaś w Zakopanem (5,6°C), Suwałkach (7,1°C) i Białymstoku (7,4°C). W szczytowych partiach pasm górskich średnie miesięczne wartości temperatury były oczywiście najniższe (Kasprowy Wierch: –1,5°C, Śnieżka: 0,9°C).
Wartości anomalii, tj. odchyleń od wartości wieloletnich średnich miesięcznych z okresu 1991-2020, zawierały się w granicach od –2,7°C do 1,0°C. Najcieplej (21,3°C) było 23 października w Krakowie (informacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych). Warto zauważyć, że na większości stacji maksymalne wartości temperatur wystąpiły w dniach 7-10, 12, 21-23 i 31 października. Na Śnieżce 31 października termometry pokazały 8,8°C, a na Kasprowych Wierchu 6,5°C. Najchłodniej (poza stacjami górskimi) było 20 października w Terespolu (–5,0°C), Kozienicach i Jeleniej Górze (–4,9°C) oraz Białymstoku i Siedlcach (–4,8°C). Najniższe temperatury w górach zanotowano 3 i 27 października – odpowiednio –8,4°C (Kasprowy Wierch) i –5,4°C (Śnieżka).
W przestrzennym rozkładzie wartości kwantyla 95% temperatury maksymalnej gradient wartości temperatury skierowany jest w kierunku z północy na południe. Warte odnotowania są wysokie (>18°C) wartości notowane na Pogórzu Zachodniobeskidzkim (okolice Bielsko-Białej i Tarnowa). Przestrzenne zróżnicowanie wartości kwantyla 5% temperatury minimalnej pokazuje silne zróżnicowanie najniższych wartości temperatury minimalnej na obszarze kraju. Najniższe wartości 5% kwantyla temperatury minimalnej (<–4°C) odnotowano w okolicach Kozienic oraz szczytowych partiach gór.
Zmienność średniej dobowej obszarowej temperatury powietrza w Polsce od 1 stycznia 2025 r.
Pod względem przebiegu średniej dobowej temperatury powietrza styczeń 2025 r. należy zaliczyć do miesięcy o znacznym zróżnicowaniu. W 1. dekadzie miesiąca średnia dobowa temperatura w Polsce na kilka dni spadła poniżej średniej z wielolecia 1991-2020, by następnie gwałtownie wzrosnąć, osiągając przy tym próg 5°C. W 2. dekadzie stycznia wartości temperatury utrzymywały się blisko wartości średniej. Koniec miesiąca przyniósł znaczne ocieplenie – z przekroczeniami wartości kwantyla 95% sięgającymi nawet 7,5°C. Tegoroczny styczeń w Polsce należy zaliczyć do miesięcy anomalnie ciepłych.
W 1. połowie lutego przebieg średniej dobowej temperatury powietrza odznaczał się tendencją spadkową. W 1. dekadzie miesiąca temperatura spadła poniżej wartości średniej z wielolecia 1991-2020, w połowie miesiąca średnia temperatura spadła do wartości kwantyla 5%. 2. połowa lutego to systematyczny wzrost średniej dobowej temperatury powietrza w Polsce. Na początku 3. dekady miesiąca temperatura przekroczyła wartości średniej wieloletniej. Ostatniej dni lutego odznacza minimalny spadek temperatury. Zgodnie z klasyfikacją termiczną tegoroczny luty 2025 r. w Polsce należy zaliczyć do miesięcy normalnych.
Od początku marca średnia dobowa temperatura w Polsce sukcesywnie rosła. Na początku 2. tygodnia wartości temperatury na kilka dni przekroczyły kwantyl 95% odnoszący się do wielolecia 1991-2020. W kolejnych dniach nastąpił spadek średnich wartości, a w połowie miesiąca odnotowano kilkudniowy okres z temperaturami poniżej średniej wieloletniej. W 2. połowie marca nastąpił ponowny wzrost wartości średniej dobowej temperatury powietrza. Ostatnie dni miesiąca cechują wartości przekraczające średnią z wielolecia. Zgodnie z klasyfikacją marzec 2025 r. należy zaliczyć do miesięcy anomalnie ciepłych.
Na początku kwietnia odnotowano gwałtowny spadek średniej dobowej obszarowej temperatury powietrza (kilka dni). Po osiągnięciu swojej minimalnej wartości w tym miesiącu temperatura zaczęła sukcesywnie wzrastać i w połowie kwietnia przekroczyła na kilka dni próg kwantyla 95%. 2. połowę miesiąca charakteryzuje sukcesywny spadek temperatury. Zgodnie z klasyfikacją kwiecień 2025 r. należy zaliczyć do miesięcy anomalnie ciepłych.
Maj charakteryzowała bardzo duża zmienność średniej dobowej temperatury powietrza (nawet z dnia na dzień). W przeważającej części miesiąca średnia obszarowa temperatura utrzymywała się poniżej średniej. Odnotowano dwa kilkudniowe okresy, w których wartości temperatury spadły poniżej wartości kwantyla 5%. Dopiero w ostatnich dniach maja temperatura znaczenie przekroczyła wartości średnie dla wielolecia 1991-2020. W kontraście do zeszłego roku (2024), w którym maj zaklasyfikowano jako ekstremalnie ciepły, tegoroczny zaliczono do miesięcy ekstremalnie chłodnych.
Zgodnie z klasyfikacją warunków termicznych czerwiec 2025 r. należy zaliczyć do miesięcy ciepłych – warto jednak zaznaczyć, że nie został przekroczony kwantyl 95%. Miesiąc charakteryzował się bardzo dużą zmiennością średniej dobowej temperatury powietrza (nawet z dnia na dzień). W kontraście do siebie stoją również 1. (wyraźnie chłodniejsza) i 2. (cieplejsza – ze średnią dobową temperaturą powietrza nie spadającą poniżej średniej z lat 1991-2020) połowa miesiąca.
Lipiec 2025 r. należy zaliczyć do miesięcy normalnych. Średnia obszarowa dobowa temperatura w Polsce zbliżyła się do kwantyla 95% (czyli wysokich jak na lipiec temperatur) jedynie na początku miesiąca. Kolejne dnia charakteryzowały się dużymi wahaniami średniej temperatury nawet z dnia na dzień – ciepłe dni były przeplatane tymi zdecydowanie chłodniejszymi.
Zgodnie z klasyfikacją termiczną sierpień 2025 r. należy zaliczyć do miesięcy lekko chłodnych. W przeważającej części miesiąca średnia dobowa temperatura powietrza pozostawała na poziomie poniżej średniej z lat 1991-2020. Sytuacja ta była odmienna jedynie w dwóch krótkich okresach w środku i pod koniec sierpnia, gdy dwukrotnie został przekroczony kwantyl 95% (wyjątkowo cieple dni).
Przez większą część września średnia dobowa temperatura powietrza w Polsce utrzymywała się powyżej średniej z wielolecia (dwukrotnie przekraczając poziom kwantyla 95% – dni wyjątkowo ciepłe). Ostatnią dekadę miesiąca charakteryzuje gwałtowny spadek średnich wartości temperatury (w tym w ostatnich dniach września poniżej średniej z wielolecia 1991-2020). Zgodnie z klasyfikacją termiczną wrzesień 2025 r. należy zaliczyć do miesięcy bardzo ciepłych.
Przebieg krzywej zmienności średniej obszarowej temperatury powietrza w Polsce w październiku wskazuje na naprzemienne występowanie dni poniżej i powyżej średniej z wielolecia 1991-2020. Na początku miesiąca można było zaobserwować incydent, kiedy temperatura spadła poniżej wartości kwantyla 5% (dzień chłodny w porównaniu do innych październików).
Wartość współczynnika trendu w tym miesiącu jest zbliżona w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy (w skali 75 lat) wzrost temperatury powietrza w październiku występuje w Sudetach i Karpatach (do 1,6°C), najsłabszy – na Wyżynach (do 1,2°C).
OPADY ATMOSFERYCZNE
Obszarowo uśredniona suma opadów atmosferycznych w październiku wyniosła w Polsce 60,5 mm i była o 13,9 mm wyższa od normy dla tego miesiąca określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej miniony październik należy zaliczyć do miesięcy bardzo wilgotnych (opady stanowiły 129,8% normy dla tego miesiąca).
Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1951 r., październik 2025 r. plasuje się na 18. pozycji. Najbardziej zasobny w opady był październik 1974 r. (ze średnią sumą 162,7 mm), najmniej – w 1951 r. (zaledwie 1,8 mm). Rozkład przestrzenny sum opadów w październiku 2025 r. był słabo zróżnicowany, przekraczając normę na przeważającym obszarze kraju. Najwyższe sumy miesięczne (powyżej 120 mm) odnotowano na Kasprowym Wierchu oraz na stacjach synoptycznych w Koszalinie i Ustce. Z kolei najniższe opady, poniżej 30 mm, wystąpiły w Zamościu, Kłodzku i Słubicach. W stosunku do średniej wieloletniej (1991-2020) opady w październiku 2025 r. zawierały się pomiędzy 89,6% normy na stacji synoptycznej w Lesku, a 122,1% normy na stacji synoptycznej w Kołobrzegu.
Skumulowana suma wysokości opadów atmosferycznych od 1 stycznia 2025 r.
Przebieg skumulowanej średniej obszarowej sumy opadu w Polsce w styczniu 2025 r. można podzielić na trzy etapy: początkowy wzrost wartości sięgających kwantyla 95% do połowy miesiąca, okres o niskich sumach opadów, ze spadkiem wartości poniżej średniej z wielolecia 1991-2020, oraz ponowny delikatny wzrost wartości pod koniec miesiąca.
Luty pod względem pluwialnym zaliczono do miesięcy skrajnie suchych. Na stacji synoptycznej w Opolu miesięczna suma opadu wyniosła 0 mm. Przebieg skumulowanej sumy wysokości opadów atmosferycznych w ciągu całego miesiąca pozostawał stały, jedynie w ostatnich dniach lutego widać minimalny wzrost wartości.
Marzec, zgodnie z klasyfikacją warunków opadowych, należy zaliczyć do miesięcy bardzo suchych. Średnia obszarowa skumulowana suma opadu w pierwszej połowie marca spadła poniżej wartości kwantyla 5%. W 2. połowie miesiąca można zauważyć nieznaczny wzrost wartości, wciąż jednak bliski wartości progowej.
Kwiecień to kolejny miesiąc z bardzo niskimi wartościami skumulowanej średniej obszarowej sumie opadów. Zgodnie z klasyfikacją warunków pluwialnych kwiecień należy zaliczyć do miesięcy bardzo suchych.
W 1. części maja skumulowana średnia obszarowa suma opadu w Polsce spadła poniżej kwantyla 5%. W połowie miesiąca nastąpił wzrost wartości do poziomu kwantyla 5%. W 2. części maja odnotowano sukcesywny przyrost wartości, który zadecydował o tym, że pod kątem pluwialnym maj 2025 r. zaliczono do miesięcy normalnych.
W 2. połowie czerwca skumulowana średnia obszarowa suma opadu w Polsce sukcesywnie wzrastała. W 2. połowie miesiąca przyrost był mniej zauważalny. W 3. dekadzie przekroczony został próg 200 mm. Czerwiec to kolejny miesiąc z deficytem opadów. Zgodnie z klasyfikacją warunków pluwialnych został określony jako miesiąc suchy.
W pierwszych dniach lipca skumulowana suma wysokości opadów w Polsce pozostawała na stałym poziomie (kontynuacja trendu z końca poprzedniego miesiąca). W kolejnych dniach wartość kumulanty zaczęła sukcesywnie wzrastać. Taki stan rzeczy trwał do końca miesiąca. Ostatnie dni lipca charakteryzował gwałtowny przyrost wartości skumulowanej.
W pierwszych i ostatnich dniach sierpnia skumulowana suma wysokości opadów w Polsce delikatnie rosła, jednak przez większość miesiąca pozostawała na stałym poziomie. Zgodnie z klasyfikacją warunków pluwialnych sierpień 2025 r. należy zaliczyć do miesięcy bardzo suchych.
Tendencja przyrostu wartości skumulowanej sumy opadów była we wrześniu dodatnia, jednak bardziej zauważalna w pierwszej połowie miesiąca. Wartości wciąż znacząco odbiegają od wartości średnich dla lat 1991-2020. Jeśli taki stan rzeczy nie ulegnie zmianie, to rok 2025 będzie można zaliczyć do kategorii miesięcy suchych.
Zgodnie z klasyfikacją warunków pluwialnych, październik 2025 r. należy zaliczyć do miesięcy bardzo wilgotnych. Tendencja przyrostu wartości skumulowanej sumy opadów w całym miesiącu była dodatnia. Stopniowo zbliża się do wartości średniej z lat 1991-2020.
Ogólnie, wysokość opadów atmosferycznych w październiku charakteryzuje się znaczną zmiennością z roku na rok, z słabym dodatnim trendem wieloletnim, wskazującym na wzrost opadów w tym miesiącu (w okresie od 1951 roku) o 8,4 mm.
Klimatyczny Bilans Wodny
Niezwykle ciekawych informacji dostarcza nam analiza parowania potencjalnego, obliczanego na podstawie standardowych danych meteorologicznych, jak również klimatycznego bilansu wodnego (KBW), będącego różnicą pomiędzy wysokością opadów a wielkością parowania. W październiku 2025 r. najwyższe wartości parowania, osiągające 35 mm wystąpiły w okolicach Rzeszowa. Najniższe wartości odnotowano na północy i północnym-wschodzie oraz na obszarach górskich (szczególnie w Tatrach). Klimatyczny bilans wodny w październiku był dodatni w całym kraju. Rozkład przestrzenny wartości miał charakter południkowy. Najniższe wartości (bliskie 0 mm) odnotowano na południu kraju (nie wliczając obszarów górskich). Wartości dodatnie odnotowano na północy Polski oraz w górach (wysokich partie Tatr oraz w Beskidach).
