Dokładniejsze i obszerniejsze dane EO[i] pozwalają podejmować trafniejsze decyzje w sprawie rzeczywistych problemów wymagających pilnego rozwiązania. Działania europejskich instytucji, jednostek badawczych oraz przedsiębiorstw zaangażowanych w rozwój systemów satelitarnych są kluczowe dla zapewnienia powszechnego dostępu do tych wyjątkowych zbiorów.
Oprac. Redakcja. Artykuł pierwotnie opublikowany w Horizon, czasopiśmie UE poświęconym badaniom i innowacjom: https://projects.research-and-innovation.ec.europa.eu/en/horizon-magazine/eyes-sky-making-earth-observation-data-work-people
Wyobraź sobie wykorzystanie technologii kosmicznej nie tylko do eksploracji odległych galaktyk, ale także do powstrzymania epidemii chorób zanim się pojawią lub przewidywania i monitorowania klęsk żywiołowych, takich jak powodzie. Właśnie to robią europejscy naukowcy, dzięki badaniom teledetekcyjnym i danym satelitarnym, na podstawie których opracowuje się praktyczne rozwiązania chroniące ludzi i planetę. Jednym z przykładów jest EYWA – system wczesnego ostrzegania przed chorobami przenoszonymi przez komary uruchomiony w 2020 roku, który umożliwia szybką lokalizację lęgowisk tych owadów za pośrednictwem zdjęć satelitarnych wysokiej rozdzielczości. Dzięki temu, w niektórych obszarach populacja komarów zmniejszyła się o połowę. Obecnie EYWA chroni około 30 milionów ludzi – od rolników w Grecji po mieszkańców Kamerunu. Za tym sukcesem stoi interdyscyplinarny zespół kierowany przez Narodowe Obserwatorium w Atenach, współpracujący z partnerami z zakresu obserwacji Ziemi, zdrowia, modelowania klimatu i analizy danych.
„Miliony ludzi na całym świecie są zagrożone chorobami przenoszonymi przez komary, ale problem ten nie dotyczy jedynie regionów tropikalnych i subtropikalnych. Zmiana klimatu spowodowała, że w ostatnich 10 latach granica występowania tych chorób przesunęła się daleko na północ, w tym do Europy”. – wyjaśnia dr Haris Kontoes, dyrektor ds. badań w Instytucie Astronomii, Astrofizyki, Zastosowań Kosmicznych i Teledetekcji Obserwatorium Narodowego w Atenach. – „EYWA stanowi doskonały przykład praktycznego wykorzystania danych z teledetekcji”.
Potencjał obserwacji satelitarnych uwidoczniły niszczycielskie powodzie w Europie w 2024 roku, podczas których – po raz pierwszy w historii na taką skalę – korzystano z usług bieżącego monitoringu zasięgu wód do ochrony ludności przed żywiołem (EuroGEO), dostarczanych przez Grupę ds. Obserwacji Ziemi (GEO) będącą częścią ogólnoświatowej sieci GEOSS. Zdaniem ekspertów Światowego Forum Ekonomicznego ogromna część danych EO pozostaje niewykorzystana, a wartość tego rynku wzrośnie prawie trzykrotnie do 2030 roku.
Od pilotaży do trwałych rozwiązań
EYWA jest jednym z rozwiązań zrealizowanych w ramach projektu e-shape, który umożliwił przetestowanie 37 różnych aplikacji – od narzędzi do śledzenia zanieczyszczenia powietrza po prognozowanie warunków wodnych dla nurków. Wiele z tym pilotaży zakończyło się sukcesem. Kolejnym wyzwaniem jest pozyskanie finansowania na ich dalszy rozwoju i wdrożenie na większą skalę. System EYWA uzyskał już wsparcie ze strony UE, Greckiej Fundacji Badań i Innowacji, Fundacji Billa i Melindy Gatesów oraz Nagrodę Horizon w dziedzinie wczesnego ostrzegania przed epidemiami. Celem jest stworzenie trwałego rozwiązania na lata.
Siła współprojektowania
EuroGEO promuje podejście, w którym nowe narzędzia powstają w porozumieniu z instytucjami i ludźmi, którzy będą z nich korzystać. „Chodzi o rozmowę z użytkownikami, ich zaangażowanie i budowanie współpracy”. – mówi profesor Thierry Ranchin, dyrektor Centrum Obserwacji, Oddziaływania i Energii w Mines Paris, który kierował inicjatywą e-shape. Kolejnym krokiem jest stworzenie silnej struktury zarządzania w ramach Sekretariatu EuroGEO (EuroGEOSec), która umożliwi zrównoważoną integrację istniejących projektów pilotażowych oraz zniesienie barier między danymi, programami i ludźmi. Ten kierunek wpisuje się w koncepcję #OneEuroGEO, odzwierciedlającą ambicje europejskich instytucji do budowy jednolitych i połączonych ze sobą systemów obserwacji Ziemi. Pomóc mają w tym tzw. EuroGEO Action Groups – specjalistyczne zespoły zajmujące się problemami w takich obszarach jak odporność na klęski żywiołowe i zdrowie, rolnictwo, energetyka itp. Grupy te nie tylko dzielą się danymi, ale także łączą narzędzia, modele i wiedzę specjalistyczną, wdrażają infrastrukturę chmurową, zapewniają otwarty dostęp do sieci IoT, a nawet prowadzą szkolenia dla lokalnych użytkowników.
Aby dane służyły ludziom
Kluczowym wyzwaniem jest zniwelowanie luki między tymi, którzy gromadzą dane satelitarne, a tymi, którzy ich potrzebują. Zespół EuroGEO ma nadzieję, że dzięki jego działaniom lokalni urzędnicy i agencje krajowe będą mogły łatwiej korzystać z danych satelitarnych – np. do kontroli chorób czy reagowania na zmianę klimatu. Obecnie ponad 100 terabajtów danych EO napływa każdego dnia z programów takich jak Copernicus i Destination Earth. Niestety, zbyt często władze samorządowe i pracownicy pierwszej linii nie mają do nich dostępu ani z nich nie korzystają. EuroGEOSec dąży do zmiany tej sytuacji, tak by portugalski urzędnik służby zdrowia korzystał z tych samych danych satelitarnych co agencja krajowa w Brukseli.
„Obecnie w UE panuje fragmentacja. Pracujemy nad jej zmniejszeniem, ale wymaga to dużej koordynacji”. – mówi Ranchin. – „W nadchodzących latach nastąpi prawdziwy przełom, jeśli chodzi o ilość i jakość danych EO. Naszym zadaniem jest stworzenie warunków do tego, by mogły być one skutecznie wykorzystywany wszędzie tam, gdzie istnieje taka potrzeba”.
[i][i] Obserwacja Ziemi (EO) to gromadzenie, analiza i prezentacja danych w celu lepszego zrozumienia naszej planety. Obserwacje Ziemi mogą być prowadzone na lokalnym poziomie gruntu lub pozyskiwane z platform teledetekcyjnych, takich jak satelity. Ponieważ satelity nieustannie pozyskują obrazy naszej planety z orbity, stały się one potężnymi narzędziami naukowymi umożliwiającymi lepsze zrozumienie Ziemi i jej środowiska. Z góry satelity mogą zbierać dane z miejsc na całym świecie, w tym z miejsc zbyt odległych, aby odwiedzić je osobiście. (Źródło: https://climatedetectives.esa.int/pl/earth-observation-data/).
