Mimo że pogodę i warunki klimatyczne w 2021 roku kształtowało zjawisko La Niña, które ma tendencję do obniżania globalnych temperatur, to i tak ubiegły rok był jednym z sześciu najcieplejszy lat w historii. Średnia anomalia temperatury powietrza atmosferycznego wahała się od +0,21 do +0,28 stopnia Celsjusza powyżej średniej z wielolecia 1991-2020. Zamrożenie krajowych gospodarek i ograniczenia aktywności ludzi w wyniku COVID-19 tylko chwilowo spowolniło katastrofę klimatyczną, którą napędzają przede wszystkich skumulowane w atmosferze i oceanach gazy cieplarniane i znów rosnące emisje zanieczyszczeń.
Najnowsze wyniki badań nad klimatem Ziemi opublikowano w prestiżowym Bulletin of the American Meteorological Society, jako specjalny suplement „State of the climate in 2021”. Raport który powstał w wyniku współpracy ponad 200 naukowców z najważniejszych ośrodków badawczych świata, zawiera obszerną analizę m.in. temperatury, stanu kriosfery, uwarunkowań cyklu hydrologicznego i cyrkulacji atmosferycznej oraz koncentracji gazów i zanieczyszczeń. Wnioski jakie płyną z lektury opracowania są niestety druzgocące.
Rok rekordów. W 2021 roku obserwowano na całym świecie najwyższe w historii temperatury w powierzchniowych warstwach wód jeziornych. Liczba ciepłych dni nad lądem również była rekordowa. Latem ekstremalna fala upałów dotknęła zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej – w czasie jej trwania 29 czerwca w miejscowości Lytton (Kolumbia Brytyjska) zanotowano 49,6°C, co jest nowym rekordem Kanady (wyższym o ponad 4 stopnie od poprzedniego). W Dolinie Śmierci w Kalifornii 9 lipca słupek rtęci powędrował do 54,4°C, wyrównując rekord z 2020 roku – to najwyższa temperatura odnotowana na Ziemi od co najmniej lat 30. XX wieku. Gorąco było również w Europie – 11 sierpnia na Sycylii zanotowano 48,8°C, najwyższą temperaturę powietrza w historii Starego Kontynentu. Globalnie średnia roczna temperatura troposfery była jedną z 10 najwyższych w historii, podczas gdy stratosfera nadal się ochładzała.
I to wszystko w czasie La Niña. Oscylacja południowa El Niño/La Niña (ENSO) ma duży wpływ na wzorce klimatyczne w różnych częściach świata. To naturalnie występujące zjawisko związane jest z okresowym wahaniem temperatury oceanów na środkowym i wschodnim Pacyfiku strefy równikowej. Rok 2021 był drugim z rzędu, gdy warunki pogodowe dyktowało zjawisko La Niña, przyczyniając się prawdopodobnie do najchłodniejszego od 2012 roku i najbardziej mokrego od 2016 roku sezonu w Australii. Wilgotność właściwa powierzchni i całkowita para wodna kolumny atmosfery nad lądem i oceanem były wyższe od średniej w prawie wszystkich zestawach danych. Wilgotność względna nad lądem osiągnęła rekordowo lub prawie rekordowo niski poziom. Pomiary satelitarne wykazały, że rok 2021 był trzecim z najwyższym zachmurzeniem w 19-letnim okresie obserwacji.
Zarówno nad lądem, jak i nad oceanami suma opadów w 2021 roku była nieco poniżej średniej. Jednocześnie częściej występowały opady ekstremalne, choć były one mniej intensywne niż przeciętne. Gwałtowny wzrost obszarów objętych suszą, który obserwuje się od połowy 2019 rok, utrzymywał się również w ubiegłym roku, osiągając szczyt w sierpniu – wówczas aż 32% powierzchni lądowej Ziemi doświadczyło przynajmniej umiarkowanej suszy.
Więcej o La Niña i jego następstwach pisaliśmy w https://obserwator.imgw.pl/globalna-pogoda-pozostanie-w-uscisku-dziewczynki/.
Dramatyczna kondycja pokrywy lodowej. W 2021 roku temperatury wiecznej zmarzliny w Arktyce nadal rosły, osiągając rekordowe wartości. W wielu regionach zwiększyła się również w porównaniu z rokiem 2020 grubość warstwy, która sezonowo topnieje i zamarza. Był to 34. z rzędu sezon z utratą masy lodowców alpejskich, które są już średnio o 25 m cieńsze niż pod koniec lat 70. XX wieku. Czas utrzymywania się pokrywy lodowej na jeziorach północnej hemisfery był niezwykle krótki. W rankingu dotyczącym zlodzenia jezior miniony sezon sklasyfikowano jako czwarty z najkrótszych od 1991 roku.
Gazy cieplarniane poza kontrolą. Koncentracje CO2, CH4 i N2O w atmosferze osiągnęły poziomy nienotowane od co najmniej miliona lat i rosły w 2021 roku w tempie niemal rekordowym, np. metan na poziomie 17 ppb/rok (pobity kolejny po 2020 roku rekord, chociaż przyczyny tego trwającego od dwóch lat przyspieszenia pozostają nieznane). Zwiększanie się koncentracji dwutlenku węgla nadal odgrywa dominującą rolę we wzroście globalnego wymuszania radiacyjnego, które w ciągu roku urosło z 3,19 do 3,23 W/m2. Ozon stratosferyczny nie wykazywał dużych ujemnych anomalii, zwłaszcza w pobliżu biegunów, w przeciwieństwie do roku 2020, w którym pojawiły się duże ubytki tego gazu. Pozytywny wpływ redukcji emisji substancji zubożających warstwę ozonową widać najwyraźniej w górnej stratosferze.
Mniej pożarów, ale… Był to czwarty rok z najmniejszą liczbą pożarów od czasu rekordowego sezonu 2003. Należy jednak zwrócić uwagę na ponowną, ekstremalną aktywność pożarową w Ameryce Północnej i na Syberii. Podobnie jak w 2020 roku skutki pożarów lasów w tych dwóch regionach doprowadziły do lokalnych anomalii ilości aerozoli i tlenku węgla w troposferze.
Roślinność reaguje na wyższe temperatury. Jak pokazują obrazy satelitarne, w 2021 roku na półkuli północnej mieliśmy do czynienia z jednym najwcześniejszych w historii sezonów wegetacyjnych. Data pierwszego kwitnienia drzew wiśni w Kioto w Japonii pobiła rekord sprzed 600 lat, ustanowiony w 1409 roku.
Porównując analizę stanu systemu klimatycznego Ziemi w 2021 roku z tą przedstawioną przez IMGW-PIB dla Polski (https://www.imgw.pl/badania-nauka/klimat), należy zauważyć wyraźne podobieństwa – wszystkie procesy są zbieżne.
Szczegółowe wyniki badań dostępne pod https://doi.org/10.1175/BAMS-D-22-0092.1.
Zdjęcie główne: Samantha Wiles | Unsplash.
