Tegoroczny Międzynarodowy Dzień Ziemi zbiegł się symbolicznie z publikacją The European State of the Climate 2021 (ESOTC 2021) – cyklicznego raportu podsumowującego stan europejskiego klimatu, opracowywanego przez Copernicus Climate Change Service (C3S) na bazie pomiarów satelitarnych i naziemnych. W kolejnych odsłonach będziemy prezentować wyniki dla poszczególnych wskaźników klimatycznych.
Obserwacja stanu jezior jest ważnym elementem monitorowania zmiany klimatu, ponieważ są one zarówno wskaźnikiem, jak i regulatorem warunków klimatycznych. Efekty globalnego ocieplenia wpływają na temperaturę wód powierzchniowych, tworzenie się pokrywy lodowej, długość i termin okresu wegetacyjnego, dystrybucję składników odżywczych i tlenu, co może mieć dramatyczne konsekwencje dla całego ekosystemu jeziora. Ponadto zbiorniki wodne oddziałują na lokalną pogodę i klimat.
W ramach badań C3S, za pomocą satelitów, monitoruje się temperaturę wody jeziora (LSWT) na głębokości około 10-20 mikrometrów od powierzchni. Technologia umożliwia pozyskiwanie danych z całego zbiornika wodnego w dowolnym kroku czasowym. W raporcie ESOTC publikowane są wartość LSWT dla sezonu letniego (zwykle od lipca do września).
Drugim wskaźnikiem związanym z wodami powierzchniowymi, opracowywanym w ramach C3S, jest natężenie przepływu, czyli objętość wody przepływającej przez profil rzeczny. Wysokie wartości tego parametru mogą prowadzić do powodzi, a zbyt niskie zagrażać funkcjonowaniu gatunków zależnych od wód bądź, w skrajnych przypadkach, przekształcić się w suszę hydrologiczną utrudniającą zaopatrzenie w wodę, wytwarzanie energii w elektrowniach wodnych i transport śródlądowy.
STAN JEZIOR
W europejskich jeziorach od co najmniej 1995 roku, gdy rozpoczęto obserwacje satelitarne, utrzymuje się wyraźny trend wzrostu temperatury wody. Długoterminowe tempo ocieplenia wynosi 0,38±0,03°C na dekadę; dla porównania na świecie tempo to wynosi 0,24±0,01°C na dekadę.
Anomalia LSWT w ciepłym sezonie 2021, uśredniona dla wszystkich 126 europejskich jezior, była o 0,31°C wyższa od średniej z okresu 1996-2016. To najwyższa wartość od dwóch lat i siódma od początku obserwacji. Wszystkie rekordowe anomalie wystąpiły po 2010 roku, a największa wyniosła 0,83°C (2018 rok). Nastąpił również wyraźny wzrost temperatury wody w 963 jeziorach rozmieszczonych na całym świecie: 0,6°C powyżej średniej. Była to największa globalna anomalia w historii tych pomiarów, porównywalna z wartością z 2016 roku.
Dla 97 z 126 jezior w Europie zaobserwowano anomalie dodatnie, ze średnią wartością temperatury o 0,49°C wyższą niż w okresie referencyjnym 1996-2016. W pozostałych 29 jeziorach, zlokalizowanych głównie w północnej Europie, wystąpiły anomalie ujemne ze średnią temperaturą o 0,29°C niższą niż w okresie referencyjnym 1996–2016. Największa dodatnia anomalia w 2021 roku wyniosła 2,2°C (Lough Corrib w Irlandii), największa ujemna 1,31°C (Torneträsk w Szwecji).
STAN RZEK
W 2021 roku w całej Europie uśredniony roczny przepływ rzek był niższy niż przeciętnie. Miesięczne przepływy rzeczne od stycznia do grudnia mieściły się natomiast w zakresie uśrednionych dodatnich i ujemnych anomalii z wielolecia 1991-2020. Największą wartość przepływu powyżej średniej zanotowano w lutym, a poniżej w marcu.
W lipcu 2021 roku w wielu zlewniach w północno-zachodniej Europie, zwłaszcza Mozy, Renu, Łaby i górnego Dunaju, wystąpiły wyjątkowo wysokie przepływy związane z rozległymi powodziami, których konsekwencji wyjątkowo dramatycznie doświadczyli mieszkańcy miast w Belgii i Niemczech. Na przełomie lata i jesieni przepływy większości europejskich rzek kształtowały się już na średnim poziomie, z wyjątkowo niskimi wartościami w części południowo-wschodniej Europy, gdzie taki stan utrzymywał się do końca 2021 roku.
Oprac. Redakcja, na podstawie https://climate.copernicus.eu/esotc/2021/lake-surface-temperatures i https://climate.copernicus.eu/esotc/2021/river-discharge.
Zdjęcie główne: Marc St | Unsplash
