Kiedy opadł kurz po obaleniu muru berlińskiego, do Polski napłynęło z Zachodu wiele procesów technologicznych i innowacji. Wśród nich była inicjatywa francuskiego instytutu Météo-France, który jesienią 1990 roku zaprosił Polskę, Bułgarię, Czechy, Słowację, Rumunię i Węgry do projektu numerycznego prognozowania pogody (NPP). Ideą było stworzenie regionalnej wersji (LAM) globalnego modelu prognozy pogody ARPEGE.
AUTOR: Marek Jerczyński, IMGW-PIB/Centrum Modelowania Meteorologicznego
Szef Météo-France, André Lebeau, desygnował fundusze i zaprezentował rozwiązania, na bazie których zainicjowano system regularnych, wielomiesięcznych staży specjalistów w dziedzinie NPP w siedzibie francuskiej służby meteorologicznej w Tuluzie. Ze strony IMGW odpowiedzialny za proces był Adam Wojtach, a następnie również Marek Jerczyński i Adam Dziedzic. Sześć lat później, w 1996 roku, podpisano porozumienie inicjujące konsorcjum ALADIN. Każdy sygnatariusz tego memorandum zobowiązywał się do rozwijania systemu prognostycznego poprzez wnoszenie aportem minimum dwóch ekspertów, z opcją ich wymiany co roku, a także finansowanie ich udziału w spotkaniach koordynujących. Ze strony IMGW sygnatariuszem był Tadeusz Zieliński. Każdy członek otrzymał prawo współwłasności kodu modelu dla własnych potrzeb operacyjnych i badawczych, jak również gwarancję przekazywania przez Météo-France niezbędnych danych wejściowych z modelu globalnego.
IMGW rozpoczął przygotowania i wiosną 1997 roku powołano do życia zespół roboczy w składzie: Adam Dziedzic, Małgorzata Szczęch, Jadwiga Woyciechowska, Witold Owcarz; koordynatorem został Marek Jerczyński. Kilka miesięcy później podpisano porozumienie z Akademickim Centrum Komputerowym Cyfronet w Krakowie w celu uruchomienia modelu na jego zasobach obliczeniowych. Nie obyło się bez trudności, ale już pod koniec roku model ALADIN pracował na maszynie Cyfronetu – IBM RS/6000 SP. W następnych latach używano również maszyny SGI, a potem klastrów linuxowych: SGI Origin 2000, SGI Origin 2800, SGI Altix 3000. Transfer danych wejściowych z Météo-France do ACK Cyfronet odbywał się za pośrednictwem sieci internetowej. Wyniki prognozowania przesyłano z Cyfronetu do oddziału krakowskiego IMGW za pomocą radiolinii.
W tym samym czasie w IMGW stworzono rozwiązania informatyczne pozwalające na automatyczne pobieranie danych wejściowych z serwerów Météo-France, obliczanie prognozy, konwersję wyników do wybranych formatów i ich transfer po skonwertowaniu. Na serwerach lokalnych krakowskiego oddziału IMGW z otrzymanych wyników modelowania wytwarzano produkty prognostyczne i udostępniano je zainteresowanym służbom i grupom badawczym. Produkty te były dystrybuowane za pomocą pierwszego tego typu w IMGW serwera wewnętrznego. Wiosną 1998 roku uruchomiono wstępną, testową produkcję numerycznych prognoz pogody. Rok później działała już ona w całkowicie zautomatyzowanym trybie operacyjnym i dostarczała nowe prognozy co 12 godzin.
Przez kolejne lata model ALADIN ewoluował do coraz to lepszych rozdzielczości przestrzennych, powiększyły się domeny obliczeniowe oraz horyzont czasowy prognoz. Obecnie liczone są dwa modele operacyjne: ALARO o rozdzielczości przestrzennej 4 km i AROME o rozdzielczości przestrzennej 2 km. Od 2020 roku IMGW należy również do konsorcjum RC-LACE (https://www.rclace.eu/), a w 2021 roku konsorcjum ALADIN połączyło się z HIRLAM, tworząc nową grupę o nazwie ACCORD (http://www.accord-nwp.org/), która zrzesza 26 krajów z Europy i Afryki Północnej.
Oprac. Marek Jerczyński | Centrum Modelowania Meteorologicznego, IMGW-PIB.
Zdjęcie główne: John Rodenn Castillo | Unsplash.
