Czy zaledwie kilka metrów roślinności może realnie wpłynąć na jakość wód i ograniczyć odpływ zanieczyszczeń z obszarów rolniczych? Najnowsze badania przeprowadzone w zlewni rzeki Nurzec, opublikowane na łamach czasopisma Catena, pokazują, że tak – i to w sposób zaskakująco skuteczny, nawet w warunkach zmieniającego się klimatu.
Zespół ekspertów skupiony wokół Interdyscyplinarnej Grupy Badawczej – Transport Zanieczyszczeń w Zlewni (AGH, IMGW-PIB i UJ), wykorzystując model SWAT, przeanalizował jak różne szerokości stref buforowych (2, 5, 10 i 20 metrów) wpływają na ograniczenie odpływu azotu i fosforu z obszarów rolniczych. Badaniami objęto nie tylko warunki obecne, ale też przyszłe scenariusze klimatyczne do końca XXI wieku, bazujące na projekcjach RCP4.5 i RCP8.5.
Wyniki są jednoznaczne – nawet minimalna strefa buforowa o szerokości zaledwie 2 metrów potrafi zmniejszyć odpływ azotu ogólnego średnio o 27 proc, a fosforu o 19 proc. Przy szerokości 20 metrów efektywność wzrastała odpowiednio do 55 i 37 proc. Co więcej, skuteczność tych rozwiązań w warunkach przyszłego klimatu – przy wzroście opadów i temperatur – nie tylko się utrzymała, ale w niektórych wariantach jeszcze wzrosła, osiągając nawet 66 proc. redukcji dla azotu ogólnego.
Autorzy publikacji „Efficiency of buffer zones in nutrient load reduction under climate change conditions (Nurzec River, eastern Poland)” krytycznie odnoszą się również do licznych nadinterpretacji pojawiających się w literaturze – zwłaszcza tych opartych na nierealistycznie szerokich strefach buforowych czy uproszczonych założeniach modelowych. W przeciwieństwie do wielu wcześniejszych badań, w tym podejściu skupiono się na realistycznych, możliwych do wdrożenia wariantach szerokości stref oraz uwzględniono niepewności wynikające z prognoz klimatycznych.
Wyniki mogą mieć realne zastosowanie w polityce ochrony wód, pokazują że strefy buforowe stanowią – uzasadnione ekonomicznie i ekologicznie – rozwiązanie w walce z eutrofizacją, szczególnie w zlewniach rolniczych.
Pełna publikacja dostępna w pod linkiem https://doi.org/10.1016/j.catena.2025.109183.
