W artykule, który ukazał się na łamach magazynu Bulletin of the American Meteorological Society, międzynarodowy zespół naukowców przedstawił wyniki swoich badań na temat występowania quasi-liniowych układów konwekcyjnych QLCS (ang. quasi-linear convective systems) w Europie. W kontekście dotychczasowych prac nad zjawiskami głębokiej konwekcji, jest to unikatowe i pierwsze tego typu opracowanie, gdzie wykorzystano dane radarowe obejmujące przeważającą część Europy w celu dokonania analizy aspektów klimatologicznych układów burzowych. Do tej pory publikacje o podobnej metodyce badań dotyczyły głównie obszarów Stanów Zjednoczonych.
W badaniach, w celu identyfikacji układów QLCS, wykorzystano dane radarowe OPERA (Eumetnet) z okresu 2014-2021, raporty niebezpiecznych zjawisk pogodowych ESWD (European Severe Weather Database) i dane z sieci detekcji wyładowań atmosferycznych ATDnet. Na podstawie wskazanych zbiorów danych zidentyfikowano łącznie 1475 przypadków QLCS, gdzie 1151 (78,0%) stanowiły te najsłabsze, 272 (18,5%) umiarkowane, a 52 układy derecho (3,5%), czyli układy przynoszące najsilniejsze zjawiska, głównie wiatr o niszczycielskiej sile. Analiza manualna każdego przypadku, wykonana przez Artura Surowieckiego, pozwoliła na określenie rodzaju morfologii układu, a także typów opadowych.
Badania wskazują, że każdego roku występują średnio 184 układy QCLS w Europie. Najczęściej pojawiają się one latem w Europie Centralnej oraz jesienią na południu kontynentu. Analiza typów morfologicznych wykazała, że struktura radarowa bow echo dotyczyła 29 proc. wszystkich przypadków, a mesoscale convective vortex 9 proc. sytuacji. W zakresie typów opadowych, układy trailing i embedded dotyczyły ponad 50 proc. wszystkich incydentów. W pracy dokonano również analizy zagrożeń związanych z występowaniem układów QLCS. Były to wyładowania atmosferyczne (dotyczyły średnio 94,4% powierzchni układu QLCS), porywy wiatru (7,9%), intensywne opady deszczu (6,1%), opady dużego gradu (2,9%) i trąby powietrzne (0,5%). Układy derecho charakteryzowało największe pokrycie raportami dotyczącymi silnych porywów wiatru (49,8%), a w przypadku układów o charakterzeback-buildingwskazano na dominujące zagrożenie w postaci intensywnych opadów deszczu (13,5%). Układy QLCS w okresie 2014-2021 przyczyniły się do dużych strat materialnych, a także były odpowiedzialne za 104 ofiar śmiertelnych i 886 rannych. Blisko połowa liczby ofiar i osób rannych była związana z dziesięcioma najsilniejszymi incydentami QLCS (układy derecho), które wystąpiły w ciepłej porze roku.
„Wyniki badań dostarczają nowej informacji na temat klimatologicznych aspektów układów QLCS i derecho, ponieważ takie analizy z wykorzystaniem danych radarowych nie były do tej pory wykonywane w skali Europy. Przeprowadzona analiza manualna każdego przypadku pozwoliła na otrzymanie informacji na temat ewolucji QLCS i może stanowić ważną informację z punktu widzenia rozwoju automatycznych metod rozpoznawania rodzajów układów konwekcyjnych w oparciu o dane radarowe”. – Artur Surowiecki, autor wiodący pracy.
Więcej szczegółów: Surowiecki A., Pilguj N., Taszarek M., Piasecki K., Púčik T., Brooks H.E., 2024, Quasi-linear convective systems and derechoes across Europe: climatology, accompanying hazards and societal impacts, Bulletin of the American Meteorological Society, 105 (8), E1619-E1643, https://doi.org/10.1175/BAMS-D-23-0257.1
Badania sfinansowano w ramach projektów Narodowego Centrum Nauki (2019/33/N/ST10/00403, 2020/39/D/ST10/00768).
