Obserwowane w XXI w. skutki zmiany klimatu pozostają kluczowym wyzwaniem dla pogranicza polsko-saksońskiego, a jego mieszkańcy dostrzegają ich negatywne konsekwencje w swoim otoczeniu. Zmieniające się warunki klimatyczne wymagają podejmowania licznych i zróżnicowanych kroków, by zapobiegać degradacji środowiska przyrodniczego oraz zaadaptować sektory społeczno-ekonomiczne do nowej rzeczywistości. Najnowszy projekt, którego Partnerem Wiodącym jest IMGW-PIB, pomoże uzupełnić luki w wiedzy na temat tej problematyki oraz wskaże praktyczne rozwiązania w postaci planów adaptacji do zmiany klimatu.
AUTOR: Mariusz Adynkiewicz-Piragas, IMGW-PIB/Centrum Badań i Rozwoju, Zakład Badań Środowiskowych
Celem głównym projektu PROADAPT jest wspieranie pogranicza przyjaznego klimatowi poprzez przeciwdziałanie niekorzystnym skutkom zmiany klimatu oraz wspieranie adaptacji i mitygacji, z uwzględnieniem podejścia ekosystemowego. W ramach realizacji projektu zaplanowano zróżnicowane działania oraz opracowanie produktów wpierających przystosowanie do zmiany klimatu, zapobiegających zagrożeniom i zwiększających odporność na klęski żywiołowe. Dzięki efektywnej współpracy partnerów projektu i zaangażowaniu urzędników, mieszkańców, nauczycieli, uczniów możliwe będzie wspólne rozwiązanie transgranicznych problemów środowiskowych i ograniczenia negatywnych skutków zmiany klimatu. Zamierzony cel osiągnięty zostanie m.in. dzięki przygotowaniu metodyki planów adaptacyjnych dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, która będzie podstawą wykonania planów adaptacji w wybranych gminach obszaru wsparcia. To bardzo ważny aspekt projektu PROADAPT, ponieważ do tej pory plany adaptacji wykonywane były dla dużych miast, a w dalszej kolejności dla mniejszych ośrodków (>20 tys. mieszkańców).
Plany będą wdrażane poprzez implementację, z wykorzystaniem rozwiązań z zakresu BZI stanowiących propozycję działań adaptacyjnych. Projekt koncentruje się również na korytarzach ekologicznych, na których funkcjonowanie negatywnie wpływają rozwój sieci transportowej, zabudowa antropogeniczna i zmiany klimatu. Przygotowane opracowanie wskaże obszary wspierające odbudowę sieci korytarzy ekologicznych i ich kluczowe znaczenie dla bioróżnorodności regionu. Dokument może być pomocny dla np. planistów i osób zajmujących się ochroną przyrody. Ponadto zaplanowano realizację licznych wydarzeń edukacyjnych oraz działań pokazowych adaptacji do zmian klimatu, co przyczyni się do podniesienia świadomości ekologicznej i klimatycznej mieszkańców.
W projekcie PROADAPT będą realizowane trzy zadania merytoryczne. Pierwsze dotyczy przede wszystkim budowy platformy wspomagania decyzji w zakresie działań adaptacyjnych i jest kierowane do samorządowców oraz mieszkańców obszaru wsparcia. W ramach zadania powstanie elektroniczny katalog działań adaptacyjnych oraz metodyka planów adaptacji dla trzech wybranych gmin. Zostaną również opracowane analizy zagrożeń zjawiskami ekstremalnymi. Zadanie drugie to przygotowanie trzech planów adaptacji do zmian klimatu oraz opracowania dotyczącego korytarzy ekologicznych. Plany będą wdrożone poprzez realizację licznych działań z zakresu BZI oraz utworzenie korytarzy ekologicznych w postaci liniowego nasadzenia drzew. W zadaniu trzecim zaplanowano budowę Sieci Kompetencji Klimatycznych z dwoma centrami w Chrośnicy i Görlitz. Sieć z centrami stworzy zaplecze edukacyjne do przeprowadzenia warsztatów, spacerów edukacyjnych i promocji działań adaptacyjnych. W ramach zadania zaplanowano rozbudowę monitoringu klimatu lokalnego oraz liczne działania angażujące mieszkańców pogranicza.
W wyniku realizacji projektu powstaną analizy dotyczące klimatu, zagrożeń zjawiskami ekstremalnymi oraz adaptacji do zmian klimatu, obejmujące zarówno polską, jak i niemiecką cześć obszaru wsparcia. Będą one mogły być bezpłatnie wykorzystywane przy przygotowywaniu różnego rodzaju dokumentów, strategii oraz wniosków projektowych z zakresu zagadnień klimatycznych czy działań adaptacyjnych do skutków zmiany klimatu. Transgraniczny charakter projektu umożliwi również przenoszenie doświadczeń z opracowania planów adaptacji dla gmin polskich do gmin niemieckich o podobnej wielkości i zbliżonych warunkach fizjograficznych. Zaproponowane w PROADAPT nisko kosztowe lokalne działania adaptacyjne integrujące społeczeństwo, wpiszą się w inicjatywę „A New European Bauhaus” w zakresie wypracowania atrakcyjnych i przystępnych cenowo rozwiązań odpowiadających na już występujące i prognozowane wyzwania klimatyczne. Działania te będą realizowane w polskiej i niemieckiej części obszaru wparcia. Propozycja stworzenia Centrów Kompetencji Klimatycznych CKK może stanowić podwaliny pod transgraniczną sieć wymiany doświadczeń, wzmocnienia współpracy międzynarodowej i regionalnej oraz promowania postaw proekologicznych i proklimatycznych.
Więcej o projekcie PROADAPT znajdziecie na stronie https://proadapt.info/.
W maju 2024 roku podpisano umowę na realizację projektu międzynarodowego w ramach programu Interreg Polska-Saksonia 2021-2027 o akronimie PROADAPT – POGRANICZE PRZYJAZNE KLIMATOWI – Wspomaganie decyzji w zakresie lokalnych działań adaptacyjnych do zmiany klimatu (nr PLSN.01.01-IP.01-001/23). Projekt został zgłoszony do konkursu dotyczącego realizacji działań w zakresie wspierania przystosowania się do zmiany klimatu oraz zapobiegania ryzykom związanym z klimatem i zarządzanie nimi. IMGW-PIB (Centrum Badań i Rozwoju – Zakład Badań Środowiskowych) jest Partnerem Wiodącym odpowiedzialnym za realizację całości projektu. Partnerami projektu są: Sapos gGmbh z Goerlitz, Ekologiczna Fundacja Zielona Akcja (FEZA) z Legnicy oraz Fundacja Natura Polska z Żar. Kierownikiem projektu jest dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas, a Kierownikiem organizacyjnym mgr Alicja Godlewska (CB-ZBS).
Partnerzy projektu współpracują ze sobą już od wielu lat w ramach Programu Interreg Polska-Saksonia 2014-2020. Efektem współpracy są zrealizowane dwa projekty o akronimie: TRANSGEA (Transgraniczna współpraca w zakresie lokalnych działań adaptacyjnych do zmian klimatu) i WIKT (Wsparcie działań na rzecz ochrony klimatu w regionie transgranicznym). W ramach zrealizowanych projektów powstało wiele produktów w tym m.in liczne mikroadaptacje, mapa oceny wrażliwości, internetowa baza wiedzy o ochronie klimatu (https://www.transgea.eu/) oraz powstał lokalny monitoring warunków pogodowych.
