IMGW-PIB prezentuje trzecią edycję raportu, który w syntetyczny sposób opisuje klimat Polski. Sporządzone przez ekspertów z Centrum Badań i Rozwoju IMGW-PIB opracowanie, to kompendium wiedzy na temat zmienności temperatury powietrza, opadów atmosferycznych, klimatycznego bilansu wodnego czy ekstremalnych zdarzeń pogodowych w 2022 roku.
Gdy w 1990 roku ukazał się Pierwszy Raport Międzyrządowego Panelu Ekspertów ds. Zmiany Klimatu (FAR IPCC), zawarte w nim materiały dotyczące współczesnej zmiany klimatu Ziemi oraz jej przyczyn, konsekwencji i zakresu niezbędnych działań, które pozwoliłyby uniknąć związanych z tym zagrożeń, w wielu krajach uznano jedynie za naukową wizję. Jedną z wielu. Od tego momentu jednak, każdy kolejny raport IPCC potwierdzał i coraz wyraźniej mówił, że klimat Ziemi zmienia się od połowy XIX wieku w tempie niespotykanym nigdy wcześniej, a postępujące ocieplenie stanowi zagrożenie dla dobrostanu planety, jej ekosystemów i życia człowieka.
Wpływ współczesnego ocieplenia jest powszechny – najbliższe 2-3 dekady będą miały krytyczne znaczenie dla przyszłości Ziemi – i zagraża m.in. produkcji rolnej, zasobom wodnym, bezpieczeństwu oraz zdrowiu człowieka. Wszystko to między innymi za sprawą postępującej intensyfikacji występowania zjawisk ekstremalnych – tak meteorologicznych, jak i klimatycznych – a w konsekwencji tego również hydrologicznych. W ciągu ponad 30 lat, które minęły od ukazania się FAR IPCC, społeczność międzynarodowa zaczęła postrzegać współczesną zmianę klimatu jako realne zagrożeniu, które prowadzi do wyczerpania cywilizacyjnych zasobów obecnego klimatu Ziemi.
„Informacje przedstawione w kolejnym raporcie o stanie systemu klimatycznego w Polsce potwierdzają, że proces ocieplenia się klimatu na obszarze naszego kraju postępuje i ulega intensyfikacji”. – komentuje prof. Mirosław Miętus, Klimatolog, Zastępca Dyrektora i Szef Centrum Badań i Rozwoju IMGW-PIB. – „W stosunku do dwóch wcześniejszych opracowań istotnie poszerzyliśmy informacje dotyczące zmienności opadów na wybranych stacjach od połowy XIX wieku. Wskazaliśmy także na szczególnie anomalny okres od stycznia do lutego ubiegłego roku, kiedy silne i długotrwałe wiatry wyrządziły szereg szkód na znacznym obszarze kraju. W raporcie dokumentujemy nie tylko proces zmiany klimatu Polski oraz wskazujemy również na skutki, jakie ta zmiana powoduje. Warto się nad tym zastanowić i podjąć prace adaptacyjne, aby w przyszłości szkody wywołane podobnymi zdarzeniami zminimalizować”.
NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI Z RAPORTU
Średnia obszarowa temperatura powietrza w 2022 roku w Polsce wyniosła 9,5°C i była o 0,8 stopnia wyższa od średniej rocznej wieloletniej (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Rok 2022 należy zaliczyć do lat bardzo ciepłych, jeśli wziąć pod uwagę średnią dla Polski. Najcieplejszym regionem było Podkarpacie, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła 9,9°C i była wyższa od normy dla tego obszaru o 0,9 stopnia. Najchłodniej było natomiast w Sudetach i Karpatach, tam średnia roczna temperatura powietrza wyniosła 8,9°C i była wyższa od normy o 0,8 stopnia.
Jeśli spojrzymy na Pojezierza i Niziny, z uwzględnieniem ich podziału na część zachodnią i wschodnią (wzdłuż południka 19°E), to wyraźnie widać duże zróżnicowanie warunków termicznych w zachodnich i wschodnich częściach obu największych regionów Polski. W przypadku Pojezierzy różnica średnich wartości rocznych pomiędzy zachodnią a wschodnią częścią tego obszaru wyniosła aż 1,4°C. Po uwzględnieniu tych różnic można stwierdzić, że najcieplejszym regionem Polski w 2022 roku była zachodnia część Pasa Nizin, ze średnią roczną temperaturą powietrza wynoszącą 10,5°C.
W minionym roku szczególnie ciepłe były czerwiec i sierpień oraz październik i grudzień. Z kolei do najchłodniejszych należy zaliczyć kwiecień i wrzesień, które charakteryzowały się średnią temperaturą powietrza o ponad jeden stopień niższą od normy.
Najwyższą wartość temperatury (38,3°C) odnotowano 19 czerwca w Słubicach. Z kolei najniższą wartość temperatury na poziomie 2 m (–18,6°C) zarejestrowano 14 grudnia w Zamościu. Najniższą wartość temperatury powietrza przy gruncie, tj. na wysokości 5 cm, zanotowano 19 grudnia na stacji w Terespolu; jej wartość to –25,6°C.
Lato 2022 roku, tj. okres od czerwca do sierpnia, było drugim najcieplejszym latem w Polsce od połowy XX wieku.
Występujący od szeregu lat silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski, był w 2022 roku kontynuowany. Tylko od 1951 roku wzrost temperatury w skali roku szacowany jest na 2,09°C. Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury występuje na Pojezierzach, Podkarpaciu i w Karpatach, gdzie przekracza 2,16°C, najsłabszy na obszarze Wyżyn i w Sudetach, dochodzący do blisko 1,87°C.
Analiza serii historycznych pokazuje, że od 1851 roku temperatura powietrza w wybranych dużych miastach Polski wzrosła w zakresie od 1,49°C do 2,30°C. Należy podkreślić, że w ciągu ostatnich 40 lat tempo wzrostu temperatury w dużych aglomeracjach miejskich istotnie się zwiększyło.
Obszarowo uśredniona suma opadu atmosferycznego w 2022 roku w Polsce wyniosła 534,4 mm, co stanowiło blisko 87,4% normy określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej miniony rok należy zaliczyć do lat suchych.
W 2022 oku opady cechowało silne zróżnicowanie przestrzenne. Średnie obszarowe sumy roczne zawierały się w przedziale od powyżej 350 mm do blisko 950 mm. W stosunku do normy wieloletniej (1991-2020) zawierały się między 70% a 110% normy. Najwyższe sumy roczne opadu odnotowano w Tatrach. Z kolei opady o największej sumie dobowej (130,4 mm) wystąpiły 8 września w Gorzowie Wielkopolskim.
W środkowej części Wybrzeża i Pomorza zaznaczył się deficyt opadów, dochodzący lokalnie do nieco ponad 20% normy wieloletniej, natomiast w części Polski Wschodniej i Dolnego Śląska opady w skali roku były wyższe od 10% w stosunku do normy 1991-2020.
Największą przewagę parowania z powierzchni gruntu nad opadami zanotowano w 2022 roku w południowo-zachodniej części kraju, w tym w dorzeczu górnej i środkowej Odry.
Pełny raport dostępny na stronie https://www.imgw.pl/badania-nauka/klimat.
Oprac. Redakcja.
Zdjęcie główne: Adam Borkowski | Unsplash.
