System PERUN to sieć czujników detekcji i lokalizacji wyładowań atmosferycznych rozmieszczonych na terenie całej Polski. Powstał 20 lat temu jako odpowiedź na potrzeby nowoczesnej gospodarki, dla której informacje o wystąpieniu wyładowań, oparte na obserwacjach wykonywanych przez obserwatorów na stacjach meteorologicznych, przestały być wystarczające. Możliwość pozyskiwania danych instrumentalnych z jednolitego, ogólnokrajowego systemu zapewniającego pełną automatyzację, wyznaczyły nową epokę. Dziś nadchodzi czas kolejnej metamorfozy.
AUTORZY:
Wojciech Gajda, IMGW-PIB/Centrum Hydrologiczno-Meteorologicznej Sieci Pomiarowo-Obserwacyjnej, Wydział Teledetekcji Naziemnej
Zdzisław Dziewit, IMGW-PIB/Centrum Hydrologiczno-Meteorologicznej Sieci Pomiarowo-Obserwacyjnej, Wydział Teledetekcji Naziemnej
Dane o wyładowaniach zyskują na popularności i są powszechnie dostępne w Internecie. Oczekiwania użytkowników wciąż rosną. To poważne wyzwanie dla IMGW, ponieważ w sieci PERUN nadal pracują 4 czujniki SAFIR 3000, które zainstalowano podczas budowy systemu. Są one mocno wyeksploatowane, a na rynku pojawiły się nowocześniejsze rozwiązania. Ponadto wyładowania wykrywane są przez precyzyjny pomiar docierającego promieniowania elektromagnetycznego, a niektóre lokalizacje stacji przestały być wolne od zakłóceń. Stąd decyzja o kolejnej modernizacji systemu PERUN, w ramach której wymienione zostaną czujniki, cztery stacje zmienią swoje położenie i powstanie nowy punkt siatki w Bieszczadach.
Obecnie w skład systemu detekcji i lokalizacji wyładowań atmosferycznych wchodzi 12 operacyjnych stacji detekcji rozmieszczonych na terenie Polski, w tym:
- 8 stacji detekcji typu TLS 200 zlokalizowanych w: Kozienicach, Legnicy, Legionowie, Chojnicach, Olsztynie, Białymstoku, Włodawie oraz Sandomierzu;
- 4 stacje detekcji typu SAFIR 3000 zlokalizowane w: Toruniu, Częstochowie, Kaliszu i Gorzowie Wielkopolskim.
Dodatkowo w Warszawie znajduje się jedna testowa stacja detekcji typu SAFIR 3000. Całość obsługuje jednostka centralna systemu TLP (ang. Total Lightning Processor).
System PERUN umożliwia analizę bieżącej sytuacji elektrycznej atmosfery, w szczególności wizualizację lokalizacji wyładowań doziemnych. Dane udostępniane są m.in. w serwisie pogodowym meteo.imgw.pl i serwisie prognoz numerycznych cmm.imgw.pl, a także poprzez aplikacje mobilne na systemy Android i iOS. Natomiast dane archiwalne dostępne są pod adresem https://danepubliczne.imgw.pl/datastore.
Zakres prac
System PERUN jest modernizowany w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry i Wisły (POPDOW) finansowanego z pożyczki Banku Światowego. W zakres planowanych prac wchodzą:
- wymiana wyeksploatowanych stacji serii SAFIR 3000 na stacje LS 7002, wraz z ich przeniesieniem (docelowe lokalizacje stacji to: Legnica, Michałków, Dobryszyce oraz Przelewice);
- instalacja nowej stacji LS 7002 w Lesku;
- przeniesienie stacji TLS 200 z Legnicy do Grudziądza;
- instalacja najnowszej wersji jednostki centralnej TLP 200;
- instalacja nowego systemu wizualizacji i analizy danych o zarejestrowanych wyładowaniach IRIS, zbudowanego w technologii webowej.
Wszystkie powyższe działania przyczynią się do zwiększenia skuteczności i dokładności lokalizacji wyładowań atmosferycznych oraz ujednolicenia całego systemu poprzez wycofanie z eksploatacji wysłużonych stacji SAFIR 3000, które nie są obecnie wspierane przez producenta.
Wykorzystanie danych z systemu PERUN
PERUN jest profesjonalnym narzędziem do wykrywania groźnych zjawisk związanych z wyładowaniami atmosferycznymi. Dzięki starannej opiece wyspecjalizowanej grupy serwisowej i merytorycznemu nadzorowi IMGW, system pracuje precyzyjnie i praktycznie bez awarii. Dane PERUN nie tylko wspomagają pracę synoptyków, dostarczając informacji o występujących wyładowaniach atmosferycznych, ale stanowią również ważny element dla automatycznych systemów analityczno-prognostycznych IMGW. Nowy system wizualizacji i analizy danych o zarejestrowanych wyładowaniach IRIS, zbudowany w technologii webowej, będzie dostępny głównie dla pracowników Instytutu.
Dane o wyładowaniach atmosferycznych są wykorzystywane przez rozmaite instytucje, m.in.: sztaby kryzysowe, lotnictwo wojskowe i cywilne (zarówno służby państwowe i komercyjne jak i aerokluby) czy służby ratownictwa pożarowego, górskiego i wodnego. Stanowią one także cenne źródło informacji w takich branżach jak: gospodarka morska, budownictwo i energetyka, ubezpieczenia czy oczyszczalnie ścieków dla dużych aglomeracji miejskich. Sięgają po nie również media i instytucje badawcze oraz naukowe.
Modernizacja systemu PERUN ma się zakończyć jeszcze w tym roku. Mamy nadzieję, że przebiegnie sprawnie i bez problemów. Co ważne, zmiana lokalizacji stacji umożliwi wymianę czujników na zakładkę – stare będą wyłączane dopiero wtedy, kiedy nowe rozpoczną pomiary. Pozwoli to na uniknięcie przerw w dostępie do danych. Dzięki przeprowadzanej modernizacji, system PERUN znajdzie się ponownie w czołówce technologicznej sieci wykrywania wyładowań, służąc zarówno profesjonalistom jak i szerokim rzeszom obywateli.
Zdjęcie główne: Krzysztof Kotkowicz | Unsplash.
