Od kilku dziesięcioleci, w następstwie postępujących zmian klimatycznych, obserwujemy trend coraz cieplejszych miesięcy zimowych w Polsce. Ubiegła zima zapisała się w historii jako najcieplejsza od połowy XIX wieku i najcieplejsza w XXI wieku. Czy tegoroczna będzie jeszcze cieplejsza?
Jak wskazują opracowane przez Laboratorium Zaawansowanych Metod Modelowania Meteorologicznego IMGW-PIB eksperymentalne prognozy długoterminowe temperatury dla Polski, meteorologiczna zima 2020/2021[i] charakteryzować się powinna średnią temperaturą powietrza wyższą od górnej granicy normy wieloletniej przyjmowanej za okres 1981-2010. Oznacza to, że tegoroczna zima będzie najprawdopodobniej cieplejsza od co najmniej 20 z 30 zaobserwowanych zim w latach 1981-2010. Ponieważ jednak w ostatniej dekadzie zanotowano w Polsce najcieplejsze okresy w historii pomiarów, sprawdzono jak prognozowana średnia temperatura dla nachodzącej zimy kształtować się może na tle minionych zim z lat 2000-2020?
Poszukując odpowiedzi na powyższe pytanie, sporządziliśmy ranking najcieplejszych zim w Polsce w XXI wieku. Następnie przeprowadziliśmy symulację rankingu, w którym dodatkowo uwzględniono nadchodzącą zimę 2020/2021. Do symulacji wykorzystaliśmy prognozy średniej temperatury na grudzień 2020, styczeń 2021 i luty 2021 z modelu IMGW-Reg oraz z modeli amerykańskiej służby meteorologicznej NOAA (modele: CFS1, CFS2, CFS3). Analizowaliśmy miasta wojewódzkie, a także stolicę polskich gór Zakopane oraz krajowy biegun zimna Suwałki.
Najcieplejsze i najchłodniejsze zimy w Polsce w XXI wieku
Najcieplejszą zimą obecnego stulecia, w prawie wszystkich sporządzonych rankingach, była wspomniana zima 2019/2020. Wyjątek stanowił ranking zim w Katowicach i w Zakopanem, gdzie na pierwszym miejscu uplasowała się zima 2006/2007, która jednocześnie znalazła się na drugim miejscu w rankingach pozostałych badanych miast. Trzecią najcieplejszą zimę odnotowano, w zależności od miejscowości, w latach: 2015/2016 – w miastach na południu kraju, 2007/2008 – w miastach na północy, 2013/2014 – w Opolu i Zakopanem. Miano najchłodniejszej zimy w XXI wieku przypadło zimie 2002/2003. W Gdańsku chłodniejsza była zima 2010/2011, a w Szczecinie i Zielonej Górze – 2009/2010. Drugą i trzecią najchłodniejszą zimę, w zależności od miasta, zanotowano w sezonach: 2005/2006, 2011/2012, 2012/2013.
Zima 2020/2021 najcieplejsza w XXI wieku?
Symulacja rankingu najcieplejszych zim w XXI wieku wskazuje, że najprawdopodobniej nie będziemy świadkami kolejnej historycznej zimy. Analiza prognozowanych wartości średniej temperatury z modelu IMGW-Reg wskazuje, że dla większości analizowanych miast przyszła zima może uplasować się na miejscach od 8 do 10, a w przypadku Zakopanego i Suwałk na miejscu 3 lub 4. Ranking uwzględniający prognozy z modeli CFS1, CFS2 i CFS3 może sklasyfikować zimę 2020/21 na miejscach od 2 do 7 – w Lublinie, Białymstoku, Kielcach, Zakopanem i Suwałkach, a od 4 do 11 – w pozostałych badanych miastach wojewódzkich. Jak widzimy, zima 2020/2021 w „najchłodniejszym scenariuszu” może uplasować się w niektórych analizowanych miastach nawet poza pierwszą dziesiątką rankingu.
Zaznaczmy, że symulacja powstała na podstawie prognoz z numeryczno-statystycznych modeli pogodowych, które nie są weryfikowane przez synoptyków. Pomimo coraz większej mocy obliczeniowej superkomputerów i szerokiej wiedzy o procesach pogodowych, wciąż nie można uniknąć błędów i różnic w prognozach długoterminowych. Nie jest również możliwy dokładniejszy opis przewidywanej pogody z tak dużym wyprzedzeniem.
Od 2021 roku publikowane przez IMGW-PIB eksperymentalne prognozy długoterminowe temperatury przedstawiane będą w odniesieniu do normy wieloletniej przyjmowanej za okres 1991-2020. W dobie postępujących zmian klimatycznych zaktualizowana norma z pewnością ułatwi odbiorcom poprawną interpretację prezentowanych prognoz długoterminowych.
Prognozy długoterminowe można śledzić na stronie: meteo.imgw.pl, a bieżącą prognozę dla gór w Polsce w serwisie gory.imgw.pl.
[i] Meteorologiczne pory roku zostały ustalone dla potrzeb meteorologów i klimatologów do obliczania średnich statystycznych, aby zawsze porównywać ten sam okres. Ponieważ pory astronomiczne i termiczne mają „ruchome” daty, nie nadają się do tego. W różnych krajach, regionach i instytucjach pory meteorologiczne mogą mieć ustalone różne przedziały czasowe. Na półkuli północnej meteorologiczna zima rozpoczyna się 1 grudnia i kończy 28 lutego.
Zdjęcie główne: Tapio Haaja | IMGW-PIB
Alan Mandal
Doktor Nauk o Ziemi w dziedzinie geografii. W IMGW od 10 lat. Zajmuje się analizami meteorologicznymi i prognozami długoterminowymi. Szczególnie interesują go praktyczne możliwości wykorzystywania wyników prognoz pogody w gospodarce i społeczeństwie oraz problematyka poprawnej interpretacji prognoz długoterminowych przez odbiorców. Autor publikacji z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej miast, socjologii i psychologii.
Krystyna Konca-Kędzierska
Absolwentka Politechniki Warszawskiej. Pracę w IMGW-PIB rozpoczęła w 1980 roku w Ośrodku Baz Danych. W kolejnych latach zajmowała się już jednak problematyką jakości prognoz meteorologicznych i hydrologicznych. Obecnie specjalizuje się w badaniach klimatycznych i prognozach długoterminowych. Autorka modelu prognostycznego IMGW-Reg.
