Lotniskowa Stacja Meteorologiczna LSM Warszawa, obecnie znajdująca się w dzielnicy Okęcie, została oficjalnie uruchomiona w 1945 roku. Od tego czasu prowadzi się tam nieprzerwanie obserwacje meteorologiczne na potrzeby lotnictwa, a zebrane dane wykorzystuje do opracowania prognoz oraz badań klimatycznych. Przez kolejne lata praca informatorów meteorologicznych ewoluowała – zmieniały się sprzęt pomiarowy, technologie, a w konsekwencji również zakres i jakość pracy meteorologa. Co ciekawe, jeszcze na początku lat 90. niezbędnym „wyposażeniem” na punkcie obserwacyjnym stacji był… kożuch.
Pierwsze wzmianki o funkcjonowaniu Lotniskowego Biura Meteorologicznego w Warszawie sięgają 1918 roku. W czasie II wojny światowej kierownikiem obiektu był Niemiec, pan Limkman, który nadzorował pracę stacji do czerwca 1944 roku. Po zakończeniu działań wojennych na reaktywowany posterunku obserwacje wykonywano tylko w głównych terminach (godz. 00, 06, 12, 18 UTC), a na wyposażeniu znajdowały się klatka z kompletem termometrów, wiatromierz Wilda i deszczomierz Hellmana oraz barometr rtęciowy (od 1946 r.). W październiku 1946 roku rozpoczęto zapisy w dzienniku klimatologicznym i przygotowywanie miesięcznych wykazów spostrzeżeń meteorologicznych.
Przełomowym rokiem okazał się 1949, kiedy Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny przejął zakres obowiązków świadczenia osłony meteorologicznej od Państwowych Portów Lotniczych PPL „LOT”. Stacja warszawska została zlokalizowana na terenie Krajowego Portu, a w Lotniskowym Biurze Meteorologicznym wydzielono dwie służby – lotniskową oraz synoptyczną. Pracownicy zobowiązani byli do przekazywania pilotom aktualnej pogody na lotnisku, zgodnie z kluczem obowiązującym w meteorologii lotniczej, tzw. Klucz Q, gdzie każda, trzyliterowa sekwencja odpowiadała poszczególnym parametrom meteorologicznym, np. QMU – temperatura powietrza i punktu rosy. Przekazywane dane meteorologiczne zawierały podobne parametry jak obecnie, z wyjątkiem ciśnienia atmosferycznego na poziomie lotniska, które podawano w milimetrach, metrach bieżących i calach angielskich. Ponadto, służba meteorologiczna wykonywała obserwacje synoptyczne, ostrzegawcze, obserwacje klimatu i pilotaże.
W latach 1918-1955 stację wielokrotnie przenoszono, a w 1955 roku – w związku z rozbudową portu – zlokalizowano ją na południu lotniska, w budynku „Goniometr”. Pomieszczenie stacji znajdowało się na podejściu progu RWY 33. O specyfice pracy w tym miejscu świadczy wymowny wpis na kartach kroniki Historii Stacji Meteorologicznej Okęcie:
„Było to jednak bardzo niebezpieczne miejsce dla pracowników stacji, a to dlatego, że z tego kierunku nad budynkiem samoloty wychodziły z chmur przy złej pogodzie i podchodziły do lądowania. Z braku urządzeń naprowadzających, jak radary, pomagano sobie radiem na fonię, gdy ujrzano samolot. Wprowadzało to zamęt wśród pracowników stacji, którzy uciekali z budynku przy lądujących samolotach.”
(źródło: archiwum LSM Warszawa).
(źródło: archiwum LSM Warszawa).
W 1968 roku oddano do użytku operacyjnego Centrum Kontroli Ruchu Lotniczego (CKRL), do którego zostało przeniesione Lotniskowe Biuro Meteorologiczne. Obiekt funkcjonuje w tym miejscu do dzisiaj. Od tego momentu wprowadzone zostały kryteria zmian istotnych elementów pogody w komunikatach lokalnych, opracowane przy współpracy informatorów, kontrolerów i pilotów. W związku z wysokim poziomem wyposażenia technologicznego CKRL, na stacji zainstalowano telewizję przemysłową, tzw. ATIS, obrazującą aktualnie panujące warunki meteorologiczne na lotnisku. Informacje te były widoczne dla służb operacyjnych, a piloci byli powiadamiani przez radio. Od lat 90. Polska Agencja Żeglugi Powietrznej stopniowo wprowadzała modernizacje sprzętu meteorologicznego. Na bazie systemu ATIS stację wyposażono m.in. w komputer, na którym ręcznie wprowadzano wszelkie zmiany elementów meteorologicznych. Na zobrazowaniu poprawki mogli nanosić zarówno meteorolodzy, jak i kontrolerzy. Informacje te – w postaci nagranych przez pracowników odpowiedniej komórki PAŻP komunikatów – były odsłuchiwane przez pilotów podczas lotu.
Zanim Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (PAŻP) zakupiła pierwszy automatyczny system pomiarowy parametrów meteorologicznych, najbardziej wymagającym w pracy informatora był pomiar zasięgu widzialności wzdłuż drogi startowej (tzw. RVR). W okresie jesienno-zimowym – gdy rosło ryzyko i częstotliwość występowania mgieł – pracownicy pełnili dodatkowy „dyżur pasowy”. Przy pogarszającej się widzialności, na prośbę kontrolera „Pasowy” wyjeżdżał na pas, który był w użyciu i stamtąd prowadził pomiary RVR. W związku z tym, że lotnisko Warszawa od początku swojego funkcjonowania ma dwie krzyżujące się drogi startowe, „Pasowy” był zobowiązany wykonywać pomiar widzialności poziomej na pasie startowym RVR z progu operacyjnego będącego w użyciu dla samolotów lądujących. Najczęściej był to próg RWY 33 lub RWY 11. Obecni pracownicy stacji znają historię „wspólnego kożucha”, który był niezbędnym „wyposażeniem” na punkcie obserwacyjnym:
„W mroźne dni i noce pracownicy przebywającym w tzw. „kiosku” na progu RWY 11 ogrzewali się farelką oraz otulali wcześniej wspomnianym, jedynym, dyżurnym kożuchem”.
Z biegiem lat na lotnisku pojawiały się kolejne nowoczesne przyrządy wspomagające prace Informatora. W 1991 roku Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, jako właściciel systemu pomiarowego, zakupiła pierwszy Automatyczny System Pomiarowy MIDAS 200, w skład którego oprócz podstawowych przyrządów meteorologicznych, tj. barometru i czujnika temperatury, wchodziły trzy widzialnościomierze umieszczone wzdłuż głównej drogi startowej, zainstalowane w pobliżu TDZ 33, MID, END 15, oraz dwa ceilometry na progu RWY 33 i RWY 11. W 1996 roku system pomiarowy został wymieniony na MIDAS 600, w którym wszystkie progi zostały jednakowo oprzyrządowane w ceilometry, wiatromierze oraz widzialnościomierze. Ponadto na progu 33 zainstalowano czujnik pogody bieżącej i deszczomierz.
Aktualnie stacja korzysta z danych meteorologicznych pochodzących z Automatycznego Systemu Pomiarowego Parametrów Meteorologicznych (AWOS). W jego skład wchodzą: ceilometr, widzialnościomierz oraz wiatromierz na każdym z progów. W punkcie skrzyżowania dwóch pasów umieszczone są: widzialnościomierz, wiatromierz, sonda temperatury i wilgotności względnej, czujnik ciśnienia, detektor wyładowań atmosferycznych oraz detektor pogody bieżącej, który dodatkowo znajduję się na progu RWY15 i RWY33. Pozyskiwane z systemu AWOS dane meteorologiczne służą do opracowywania komunikatów METAR, a także komunikatów lokalnych MET REPORT i SPECIAL. Lotnisko EPWA jest jedynym obiektem w Polsce, dla którego opracowywane są komunikaty lokalne dla samolotów przylatujący i odlatujących.
W maju 2021 roku został także uruchomiony smartATIS. System ten obsługuje dwa kanały, ATIS ARR (dla lądujących), gdzie dane meteorologiczne podawane są z progu operacyjnego oraz ATIS DEP (dla startujących), gdzie dane dotyczące wiatru przekazywane są ze środka (strefa MID) a podstawa chmur ze strefy wznoszenia (strefa END). Dodatkowo do wszystkich komunikatów lokalnych dołączana jest, opracowywana przez synoptyków z Centralnego Biura Prognoz Lotniczych, Meteorologicznego Biura Nadzoru – prognoza na lądowanie TREND, ważna na następne 2 godziny.
Zdjęcie główne: Jakub Gałązka | Unsplash.
MAŁGORZATA BARTOSZUK. Magister geografii, absolwentka Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W IMGW-PIB pracuje od 2019 roku. Informator lotniczo-meteorologiczny na Lotniskowej Stacji Meteorologicznej Warszawa.
PAULINA SKROŃSKA. Absolwentka Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Z IMGW- PIB związana od 2020 roku. Informator lotniczo-meteorologiczny na Lotniskowej Stacji Meteorologicznej Warszawa.
URSZULA UMIŃSKA. Absolwentka Technikum Gospodarki Wodnej ze specjalizacją meteorologia i Uniwersytetu Kardynała S. Wyszyńskiego na kierunku pedagogika. Z IMGW-PIB związana od 1995 roku, zatrudniona na Lotniskowej Stacji Meteorologicznej w Warszawie, z uprawnieniami Starszego Informatora Lotniczo- Meteorologicznego. Zwolenniczka chmur Cumulonimbus i towarzyszącym im wyładowaniom atmosferycznym oraz obserwatorka przestrzeni miejskiej, natury oraz relacji i interakcji międzyludzkich.
