Średnia temperatura powietrza w lutym 2020 roku wyniosła w Polsce aż 4,0°C. Zanotowano kilka dni, gdy temperatury maksymalne przekraczały 16-17°C. Głównym czynnikiem kształtującym takie warunki termiczne był napływ zwrotnikowego powietrza z południowego zachodu i znaczna dominacja cyrkulacji południowo-zachodniej. Ciepło było nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie oraz w skali globalnej. Luty 2020 był rekordowy. Zapisał się jako najcieplejszy luty od 30 lat (1991-2020), a w okresie od 1951 roku wyższą średnią temperaturę tego miesiąca odnotowano jedynie w 1990 roku – o 0,9°C.
Luty w Polsce charakteryzuje się zwykle niskimi temperaturami powietrza – na obszarze niemal całego kraju, z wyjątkiem wybrzeża i krańców zachodnich, średnia temperatura powietrza jest ujemna i wynosi przeciętnie –0,7°C. Należy jednak wskazać na wyraźną różnicę termiczną między wschodem a zachodem kraju, jak również lokalne czynniki (Morze Bałtyckie, obszary górskie) zaburzające ten południkowy układ izoterm.
Porównanie dwóch poniższych map dobitnie pokazuje, jak bardzo luty 2020 roku różnił się od przeciętnego. Najcieplej było na zachodzie, szczególnie na Dolnym Śląsku (średnia temperatura powietrza 5,0°C) oraz na wybrzeżu (4,8°C). Nieco chłodniej było w Karpatach (2,9°C) oraz we wschodniej połowie kraju (3,2°C), chociaż i tak wartości te były o 4,9°C wyższe od średniej wieloletniej. Warto podkreślić, że w każdym wyznaczonym regionie fizycznogeograficznym średnia temperatura w lutym 2020 była dodatnia i wynosiła od 2,9°C do 5,0°C.
Jak ciepły był to miesiąc, pokazuje także przebieg temperatury minimalnej, średniej dobowej oraz maksymalnej na stacji IMGW-PIB w Szczecinie. Temperatura powietrza spadła tam poniżej zera tylko dwukrotnie – 15 i 28 lutego – a średnia była zawsze dodatnia i wynosiła od 2°C do 10°C. Temperatura maksymalna kilkukrotnie przekraczała 10,0°C, a 17 lutego wynosiła aż 16,0°C. Tego dnia w Słubicach, tuż przy zachodniej gracy Polski, zanotowano najwyższą temperaturę lutego 2020 roku – 17,8°C.
Dlaczego było tak ciepło?
Przyczyn tak wyjątkowych warunków termicznych należy upatrywać w cechach cyrkulacji atmosferycznej. Analiza kierunku adwekcji nad Południowym Bałtykiem wskazuje na dominację przepływu z kierunku południowo-zachodniego. Według typologii Lityńskiego, pozwalającej na określenie ogólnego kierunku napływu mas powietrza nad Europę Środkową, w lutym 2020 roku zanotowano aż 11 dni z adwekcją SW. W porównaniu do wielolecia 1951-2019 była to frekwencja trzykrotnie wyższa od normalnej, ponieważ zazwyczaj ten kierunek adwekcji występuje w lutym dla 10% dni (przeciętnie około 3 dni).
![Róża wiatru dla lokalizacji 55,0°N, 17,5°E (12 mil na północ od Rozewia) – luty 2020. Napływ powierza z sektorów zachodnich: SW, W oraz NW, stanowił ponad 80% przypadków. Wskazuje to na wyraźny związek warunków termicznych z adwekcją powietrza nad Polską [źródło danych: reanaliza NCEP/NCAR].](http://obserwator.imgw.pl/wp-content/uploads/2021/02/rys.-4.jpg)
Jak bywało w przeszłości?
Jeśli przeanalizujemy długookresową zmienność temperatury powietrza w lutym w Polsce, zaobserwujemy że do końca lat 80. XX wieku w miesiącu tym występowały temperatury znacznie poniżej 0°C, natomiast od lat 90. anomalie są przeważnie dodatnie. Warto dodać, że wszystkie dziesięć najcieplejszych przypadków lutego od 1951 roku przypada na ostatnie 31 lat. Oznacza to, że z roku na rok o tej porze jest coraz cieplej. Potwierdza to obliczony współczynnik trendu dla obszaru kraju wynoszący +0,5°C/10 lat.
Najcieplejsze przypadki lutego w Polsce od 1951 roku:
1990 – średnia 4,9°C; 2020 – średnia 4,0°C; 2002 – średnia 3,9°C;
1998 – średnia 3,6°C; 1989 – średnia 3,6°C; 1995 – średnia 3,3°C;
2016 – średnia 3,3°C; 2008 – średnia 3,2°C; 2014 – średnia 2,9°C;
2019 – średnia 2,8°C.
Niemniej luty, podobnie jak styczeń, pozostaje najzimniejszym miesiącem roku kalendarzowego. Jest to także miesiąc charakteryzujący się bardzo dużą zmiennością temperatury w przebiegu wieloletnim. W Polce ostatni “bardzo chłodny” luty wystąpił w 2018 roku (średnia –3,2°C), a naprawdę zimno było w 2012 roku. Wówczas luty sklasyfikowano jako „anomalnie chłodny”, ze średnią temperaturą powietrza –5,7°C. “Ekstremalnie chłodno” było w lutym 1986 (–8,8°C) oraz w 1956 roku (–11,3°C).
Luty 2020 – niezwykły miesiąc nie tylko w Polsce
Ponadprzeciętnie wysokie temperatury powietrza, jak na tę porę roku, odnotowano w lutym 2020 rok niemal w całej Europie – zwłaszcza w obszarze rozciągającym się na od południowej Finlandii po północną Ukrainę i na całym wschodzie kontynentu. Temperatura powietrza w Helsinkach była o ponad 5°C wyższa od średniej z lat 1981-2010 w tym miesiącu. Tylko w Irlandii, Szkocji i niektórych częściach Skandynawii temperatura utrzymywała się na poziomie średnim z lat 1981-2010. W skali całego globu anomalnie ciepło było także na Syberii, w Azji Środkowej oraz Antarktydzie Zachodniej, natomiast temperaturę poniżej średniej wieloletniej odnotowano w północnej Alasce.
Średnia europejska temperatura w lutym 2020 roku była szczególnie wysoka, przekraczając średnią dla tego miesiąca z lat 1981-2010 o 3,9°C. Był to również drugi najcieplejszy luty w tym okresie (w 1990 roku średnia temperatura powietrza w lutym była o 4,5°C wyższa od średniej z lat 1981-2010).
Mimo styczniowego chłodu, zima 2020/2021 na razie w normie
Grudzień 2020 roku sklasyfikowano jako miesiąc bardzo ciepły. Średnia temperatura powietrza w Polsce wyniosła 1,9°C i była wyższa od średniej z lat 1981-2010 aż o 2,2°C. Styczeń 2021 roku według wstępnych wyliczeń, ze średnią anomalią +0,53°C, będzie mieścił się w wieloletniej normie. Prognozy długoterminowe IMGW-PIB oraz innych światowych centrów prognostycznych wskazują, że tegoroczny luty będzie miesiącem ze średnią temperatura powietrza poniżej wieloletniej normy, przy czym np. model amerykański NCEP CFS (Climate Forecast System), inicjowany warunkami z ostatnich 10 dni (22-31.01.2021), prognozuje wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza poniżej średniej z okresu 1999-2010 w północnej części Polski (anomalie ujemne przekraczające 1°C).
Wiele wskazuje na to, że luty bieżącego roku nie będzie tak ciepły (względem warunków wieloletnich), jak ten z roku 2020, a warunki termiczne całego sezonu zimowego (grudzień 2020 – luty 2021) będą powyżej średniej wieloletniej, ze względu na bardzo ciepły grudzień 2020 oraz relatywnie ciepły styczeń 2021 roku.
Zdjęcie główne: Stories | Unsplash
Dawid Biernacik
Pracownik naukowy w Zakładzie Meteorologii, Klimatologii i Ochrony Atmosfery. Absolwent geografii na Uniwersytecie Gdańskim. W IMGW-PIB od 2007 roku. Autor ponad 30 publikacji oraz wykonawca kilkunastu ekspertyz, opracowań naukowych oraz krajowych i międzynarodowych projektów badawczych z zakresu klimatologii, adaptacji i monitoringu klimatu, a także inżynierii środowiska oraz kontroli jakości danych.
Michał Marosz
Doktor nauk o Ziemi w zakresie geografii, absolwent Uniwersytetu Gdańskiego. Z IMGW-PIB związany w latach 2009-2014 oraz od roku 2019 do chwili obecnej. Zainteresowania naukowe obejmują analizę przejawów współczesnej zmiany klimatu w regionie atlantycko-europejskim oraz wykorzystanie narzędzi uczenia maszynowego w analizach klimatologicznych. Zakres podejmowanych tematów dotyczy zarówno klasyfikacji pól zmiennych geofizycznych z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych, jak i zastosowania uczenia maszynowego w zagadnieniach statystyczno-empirycznego downscalingu. Autor kilkudziesięciu recenzowanych publikacji. Wykonawca w międzynarodowych i krajowych projektach naukowych.
