Nie ma jednego, uniwersalnego lekarstwa na meteoropatię. Organizm meteoropaty powraca do stanu równowagi zwykle w momencie, kiedy przestają działać bodźce wywołujące dolegliwość. Istnieją jednak sposoby na zmniejszenie częstości objawów meteorotropowych lub przynajmniej zniwelowanie ich niekorzystnego działania.
W związku z ograniczonymi możliwościami leczenia meteoropatii szczególne znaczenie mają działania profilaktyczne. Podstawą jest spędzanie jak największej ilości czasu na świeżym powietrzu, najlepiej w warunkach zmiennej pogody. Regularna ekspozycja na bodźce meteorologiczne o umiarkowanej intensywności hartuje organizm, dlatego staje się on lepiej przygotowany do znoszenia uciążliwych warunków w przyszłości. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby codziennie przebywać na zewnątrz przynajmniej 30-50 minut, najlepiej bez przerwy. Pobyt na terenie otwartym warto połączyć z aktywnością fizyczną (jazda na rowerze, prace ogrodowe itp.), ponieważ ruch sprzyja poprawie ogólnej kondycji organizmu – zarówno psychicznej (pozytywny nastrój), jak i fizycznej (wzmocnienie mięśni i kości, zwiększenie wydolność serca i elastyczności stawów). Mimo upływu wieków, wciąż aktualne jest powiedzenie Wojciecha Oczko, lekarza królów polskich Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy: „Ruch zastąpi prawie każdy lek, podczas gdy żaden lek nie zastąpi ruchu”.
Nie trzeba być wytrawnym biegaczem lub pływakiem, aby uzyskać pozytywne efekty zdrowotne. W ograniczeniu meteoropatii pomocne mogą okazać się zwykłe spacery, których długość można systematycznie zwiększać, a następnie stopniowo dołączać inne formy aktywności (np. nordic walking, ćwiczenia rozciągające). Należy pamiętać, że aktywność fizyczna, podobnie jak leki, powinna być odpowiednio dobrana i właściwie dawkowana. Dostosowana do naszego wieku, kondycji zdrowotnej, sprawności i wytrenowania. Nie w każdym przypadku zdołamy pomóc sobie sami. Specjalistami od leczenia ruchem (kinezyterapii) są fizjoterapeuci.
Hartowanie organizmu można osiągnąć również poprzez stosowanie naprzemiennych zimnych i ciepłych pryszniców (m.in. pobudzenie układu krwionośnego i nerwowego, zwiększenie produkcji czerwonych krwinek). Jeśli nie ma przeciwskazań, warto korzystać z sauny i kriokomory. Jeszcze inną formą profilaktyki pierwotnej jest stosowanie pełnowartościowej, zbilansowanej diety, sprzyjającej budowaniu ogólnej odporności organizmu. Ważna jest także edukacja, w tym utrwalanie prawidłowych nawyków (np. żywieniowych) i prowadzenie zdrowego trybu życia. W przypadku aktywności fizycznej szczególne znaczenie ma systematyczność, tak by ruch nie był epizodycznym zrywem (niespełnione postanowienie noworoczne, krótkotrwała mobilizacja po wizycie u lekarza itp.). Okresowe, nieregularne podejmowanie aktywności fizycznej może być przeciwskuteczne i prowadzić np. do niezamierzonego zwiększenia masy ciała. Jak to możliwe? Wzmożony wysiłek przyśpiesza metabolizm w efekcie czego zwiększa się zapotrzebowanie kaloryczne. Po przerwaniu regularnych treningów apetyt nie zmniejsza się i jeśli jest zaspokajany, prowadzi do powstania nadwyżki kalorycznej, magazynowanej w organizmie w postaci tkanki tłuszczowej.
Poznaj swój organizm i sprawdzaj prognozy
Warto obserwować reakcje organizmu na działanie bodźców meteorologicznych. Należy notować niepokojące objawy, np. uczucie wzmożonej senności lub bóle głowy, a następnie zestawić je z warunkami meteorologicznymi, które wówczas występowały. Może okazać się, że nasze samopoczucie wykazuje zależność np. od porywistego wiatru lub szybkiego spadku ciśnienia atmosferycznego i wiedzę tę będziemy mogli wykorzystać w przyszłości.
Jeśli mamy skłonność do meteoropatii, warto śledzić prognozy pogody. Należy sprawdzić, czy w najbliższym czasie wystąpi czynnik wywołujący u nas niekorzystne reakcje. Ogólna prognoza pogody może okazać się niewystarczająca, przykładowo zwykle nie ma w niej informacji na temat indeksu promieniowania ultrafioletowego, czy zmian wagowej zawartości tlenu w powietrzu. W związku z tym warto korzystać z serwisów specjalistycznych poświęconych biometeorologii. Zamieszczone w nich prognozy opisują przyszłe warunki meteorologiczne, z uwzględnieniem ich wpływu na organizm człowieka oraz potencjalnymi objawami meteorotropowymi, które mogą wywołać.
Jak przygotować się na trudne dni
Istnieje kilka prostych sposobów, które pomogą nam lepiej znieść nadchodzące dni z niekorzystnymi warunkami biometeorologicznymi. Długi (co najmniej 7-godzinny), nieprzerwany sen i zadbanie o higienę snu (kładzenie się spać o stałej porze, ciemno, chłodno, cisza, przewietrzenie sypialni przed snem, unikanie korzystania z telewizora i telefonu) pozwoli zregenerować organizm. Warto ograniczyć intensywny wysiłek fizyczny, przeznaczając więcej czasu na odpoczynek, dzięki czemu organizm wejdzie w trudny dla niego okres z odpowiednim zapasem sił. Należy unikać używek – negatywne skutki regularnego stosowania silnej kawy, herbaty, alkoholu, papierosów i napojów energetyzujących mogą utrzymywać się przez dłuższy czas. Istotne znaczenie ma odpowiednie zaplanowanie dnia, zwłaszcza unikanie nadmiernego obciążania organizmu. Jeśli to możliwe, przesuń stresujące obowiązki na inny dzień i postaraj się o możliwość pracy w komfortowych warunkach domowego zacisza (praca zdalna). Warto także odpowiednio wcześniej przygotować środki ochrony przed bodźcami meteorologicznymi, np. odzież o zwiększonej termoizolacyjności, chroniącej przed wilgocią i porywami wiatru.
Formą obrony przed silnymi bodźcami meteorologicznymi jest izolowanie się od ich działania. Skrócenie czasu pobytu na terenie otwartym lub pozostanie w domu podczas złej pogody to najprostszy sposób, by zapobiec wystąpieniu uciążliwych objawów lub przynajmniej zmniejszyć ich nasilenie. Przebywanie w pomieszczeniach zamkniętych ogranicza działanie pewnych bodźców meteorologicznych (np. zimnego i wilgotnego powietrza), jednak nie w każdym przypadku możemy się od nich całkowicie odizolować (np. zmiany ciśnienia atmosferycznego, odgłosy porywistego wiatru, czy grzmotów). Pomocne może być podejmowanie niewielkich czynności ograniczających ekspozycję na czynniki ryzyka, np. unikanie miejsc eksponowanych na działanie wiatru i przeciągów (np. zwężenia między budynkami, obszary w pobliżu otwartych okien) czy ubieranie się stosownie do aktualnej pogody (ochrona przed przegrzaniem i wychłodzeniem organizmu). Jeśli to możliwe, można zmienić miejsce pobytu na takie, gdzie warunki biometeorologiczne będą łagodniejsze, np. w górach przemieszczenie się z dna kotlin (zastoisko chłodu, wilgotno, smog) na tereny wyżej wzniesione (cieplej, słonecznie, lepszy stan aerosanitarny). Dobrym rozwiązaniem może być krótkoterminowy wyjazd w inną część kraju (np. nad morze) lub zagranicę.
Co można zrobić, gdy wystąpią objawy meteorotropowe?
Rekomenduje się wykonywanie ćwiczeń fizycznych o małej intensywności, które pobudzą krążenie krwi w organizmie i pozwolą na utrzymanie mięśni i stawów w dobrej kondycji. Wysiłek fizyczny aktywuje wydzielanie endorfin, nazywanych hormonami szczęścia, a także odrywa umysł od pesymistycznych myśli. Dostarcz organizmowi więcej tlenu (krótki spacer). Ulgę mogą przynieść również masaże, które poprawiają ukrwienie i przemianę materii oraz działają odprężająco. Regularne przerwy na odpoczynek, ewentualnie krótka drzemka, również mogą ograniczyć niekorzystny wpływ pogody na nasze samopoczucie.
Jeżeli objawy meteorotropowe już wystąpiły i są silne, możemy pomagać sobie objawowo. Jeśli bardzo boli nas głowa lub stara, niezaleczona kontuzja, to doraźnie możemy wspomóc się środkami przeciwbólowymi. Przy dolegliwościach bólowych występujących w obrębie układu ruchu można zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne (zalecana konsultacja z lekarzem).
Gdy czujemy się senni, warto wypić mocną herbatę lub kawę. Należy jednak pamiętać, że łączenie tych napojów z lekami przeciwbólowymi wzmacnia ich działanie, a teina i kofeina w nadmiarze może dać efekt odwrotny od zamierzonego. Pijąc kawę, powinniśmy pamiętać o uzupełnianiu wypłukiwanego z organizmu magnezu. W dni z niekorzystnymi warunkami biometeorologicznymi najlepiej jednak zastąpić herbatę i kawę wodą mineralną oraz sokami z owoców i warzyw.
Przy gwałtownych zmianach pogody meteoropaci powinni unikać ciężkostrawnych potraw, aby nie obciążać organizmu. Należy zadbać o właściwą podaż płynów, ponieważ już niewielkie odwodnienie powoduje uczucie rozdrażnienia. Można zjeść niewielki kawałek gorzkiej czekolady (poprawa nastroju). Należy wzbogać menu w witaminy i mikroelementy, które dobrze wpływają na układ nerwowy (m.in. magnez, witaminy z grupy B, lecytyna).
W wielu przypadkach dobrze sprawdzają się zioła. Preparaty na bazie dziurawca i kozła lekarskiego pomogą złagodzić objawy ze strony układu nerwowego, w tym zapanować nad zmiennością nastrojów, niepokojem i depresją. Melisa również ma działanie uspokajające, a także łagodzące, np. przy dolegliwościach żołądkowych. Szyszki chmielu ułatwiają zasypianie. Żeńszeń natomiast niweluje zmęczenie, dodaje energii oraz wspomaga sprawność umysłową. Przed zastosowaniem ziół zasięgnij porady u specjalisty. Na przykład wyciąg z dziurawca, chociaż sprzyja poprawie nastroju, równocześnie uwrażliwia na światło, dlatego przy jego stosowaniu należy chociażby unikać pobytu w solarium.
W okresach z niedoborem naturalnych bodźców świetlnych (utrzymujące się duże lub całkowite zachmurzenie, mgły) przebywaj w dobrze oświetlonych pomieszczeniach. Ciepłe światło w mroczny dzień pomaga poprawić nastrój. W okresie jesienno-zimowym, przy niedoborach światła słonecznego, warto suplementować witaminę D.
Lekarstwem na pogorszone samopoczucie może też być odbudowa więzi społecznych. Utrzymuj kontakt z przyjaciółmi, zwłaszcza w połączeniu z aktywnością fizyczną i pozytywnymi emocjami (np. taniec, gry zespołowe). Poprawie nastroju może pomóc obejrzenie komedii, słuchanie pobudzającej muzyki, a także otaczanie się jasnymi, ciepłymi kolorami.
W przypadku długotrwałego utrzymywania się silnych dolegliwości należy udać się do lekarza w celu dokładnego zbadania organizmu, zwłaszcza rozpoznania w zakresie zaburzeń układu nerwowego i sercowo-naczyniowego oraz przebytych urazów i chorób.
Oprac. Jakub Szmyd, Grzegorz Kaliński | Centrum Meteorologicznej Osłony Kraju, Zespół Prognoz Specjalistycznych, IMGW-PIB.
Zdjęcie główne: Jared Rice | Unsplash.
